Een episch verhaal -

Nachtfilm van Marisha Pessl is een opzienbarend boek. Het breed opgezette verhaal blijft continu prikkelen en intrigeren. De plot is bedrieglijk simpel: jonge vrouw wordt dood gevonden, politie denkt aan zelfmoord, een onderzoeksjournalist denkt van niet. Het laat veel ruimte over voor subplots, wendingen en intertekstualiteit, waar de auteur gretig gebruik van maakt.

De onderzoekjournalist heet Scott McGrath. Jaren voor de dood van de jonge vrouw werkt hij aan een verhaal over filmregisseur Stanislas Cordova. Al snel na McGraths eerste werkzaamheden loopt zijn onderzoek vast door een boobytrap: Cordova laat iemand opbellen om een ‘onthullend’ verhaal te vertellen over vermeende pedofiele misdrijven van de regisseur. Met zijn indringende toon hypnotiseert hij McGrath. Cordova hoeft alleen maar af te wachten zodat McGrath al snel een kolossale blunder op tv begaat als hij, denkend aan het telefoontje, zegt dat iemand Cordova uit de weg moet ruimen. ‘Ik was gevloerd, knock-out, einde wedstrijd,
de winnaar was al aangewezen voordat ik de ring had betreden.’
McGrath moet het verhaal laten liggen en andere werkzaamheden zoeken. Maar nu de politie een dode jonge vrouw vindt, kan hij niet
anders dan zijn onderzoek naar Cordova heropenen: de dode vrouw is zijn dochter, Ashley Cordova. Wat de reden van haar dood is, of het moord of zelfmoord is: niemand die het weet.

Nachtfilm is niet alleen spannend, maar ook stilistisch sterk. Het boek bestaat niet alleen in zijn plot of in een behoefte aan spannende verhalen. Het bestaat net zozeer in een eigen, vanuit de taal opgeroepen wereld waarin heel andere verhalen mogelijk zijn, en die zelfs expliciet worden benoemd. Nachtfilm, kortom, vind ik een echte literaire thriller: het heeft zowel thrillerelementen als een literaire dimensie. Iedereen die van (een van) beide genres houdt, zou het boek moeten lezen. Daarom heb ik alleen de introductie uiteengezet: de rest ontdekt u zelf.
Nachtfilm deed me sterk denken aan Gehaaid van Steven Hall (dat in 2007 uitkwam), vanwege de gretigheid en gemak van vertellen, de intertekstualiteit en de afwisseling tussen literatuur en spanning. Gehaaid gaat over Eric Sanderson die na de dood van zijn vriendin
aan geheugenverlies lijdt. Hij krijgt opdrachten van zijn eerdere zelf en moet met gevaar voor eigen leven vechten tegen een Ludoviciaan, een ‘conceptuele haai’ die van Erics herinneringen leeft. Het boek zit op veel manieren geniaal in elkaar. Het plot is dwingend, gelaagd en afwisselend. Intertekstualiteit is met gemak verweven in een boek dat een sterk, tragisch aflopend liefdesverhaal (verteld via flashbacks) vermengt met een thrillerachtige lijn en met een lijn die de kracht van taal eert. Dat Gehaaid een eigen taaluniversum heeft is evident, maar Hall voegt een essentiële meta-laag toe: taal zélf speelt een bedreigende rol in de vorm van de
Ludoviciaan.

[quote]De dode vrouw is zijn dochter, Ashley Cordova. Wat was reden van haar dood? Is het moord of zelfmoord?[/quote]

Het zijn twee jongvolwassen schrijvers, de een vrouw en de ander man. Beiden leverden een geslaagd, veelzijdig
boek af dat druipt van gretigheid. Gehaaid en Nachtfilm houden allebei de vaart erin, ook in lange uitweidingen en flashbacks, en ze schakelen moeiteloos over van het ene subplot naar het andere. Beide schrijvers zijn niet bang voor postmoderne ingrepen zoals intertekstualiteit en eclecticisme – zonder dat die ook maar een moment aandacht opeisen. In Gehaaid waan je je het ene hoofdstuk in een met literaire precisie geschreven liefdesverhaal, in het andere hoofdstuk in fantasy-sferen, en in weer een ander hoofdstuk in een actiefilm. Continu verwijst hij daarbij naar andere boeken en films als Jaws. Hall laat op de climax van het boek de Ludoviciaan letterlijk uit de pagina’s opdoemen als een uit letters en woorden opgebouwd monster. De kracht zit in gemak en vanzelfsprekendheid
waarmee Hall zijn zeer bijzondere tour de force onderneemt.

Dit geldt ook voor Nachtfilm. Pessl wisselt haar proza af met krantenberichten, foto’s nieuwsartikelen van internet en telefoontranscripts. De afwisseling tussen genres en stijlen gebeurt bij haar binnen dezelfde tekst. Dat schept enorme vrijheid en ruimte in een episch verhaal waarin alles mogelijk lijkt. De afwisseling tussen detectiveachtig onderzoek, liefdestragedie en een grootstedelijke atmosfeer ademt zelfvertrouwen. Ook Pessl verwijst veel, waaronder naar de filmwereld (Scorsese) en de klassieke muziek.

Ik ga niet meer zeggen. Nachtfilm is geweldig. Lezen, dat boek!