De Franse Victoria Mas volgt haar internationaal lovend ontvangen debuutroman Het bal der gekken op met een eveneens indringende, helder geschreven roman die de menselijke psychologie onderzoekt. In Een wonder zet een Maria-verschijning een eiland voor de kust van Bretagne op zijn kop. Mas: ‘Ik wilde onderzoeken: hoe kunnen mensen zo’n sterk geloof hebben in iets dat onzichtbaar is?’
Door Mirjam Mulder
Zuster Anne krijgt in haar kloosterorde in Parijs te horen dat de Heilige Maagd aan haar zal verschijnen in Bretagne. Maar als ze daar aankomt, blijkt het de jongen Isaac te zijn die een verschijning ziet. Was ze dan toch niet uitverkoren? Het nieuws stelt de verhoudingen tussen de eilandbewoners op scherp. Sommigen zien het als bewijs voor hun geloof, anderen als de voorbode van iets vreselijks. Maar is het wel echt de Heilige Maagd die Isaac ziet?
Een Maria-verschijning in de huidige tijd: het is een intrigerend idee voor een roman. Net als bij haar debuut over het negentiende-eeuwse geestesziekenhuis La Salpêtrière, begon Een wonder ook door een bezoek aan een bijzondere plek. ‘Op een dag, ik denk in 2020, bezocht ik de Chapelle de la Médaille Miraculeuse in Parijs,’ vertelt de auteur. ‘Het is een van de meest bezochte heilige plekken in Frankrijk, omdat daar een Maria-verschijning zou hebben plaatsgevonden in 1830. Er was iets aan de kapel dat me erg aantrok: hij is niet alleen erg mooi, maar je kunt ook echt voelen dat de mensen – van over de hele wereld – die de kapel bezoeken, daadwerkelijk geloven dat de Maagd Maria daar is verschenen. Ik begon mezelf af te vragen: hoe kunnen mensen zo’n sterk geloof hebben in iets dat onzichtbaar is en niet kan worden bewezen?’
Charismatische nonnen
In het boek worden alle eilandbewoners geroerd door de visioenen van Isaac, ook degenen die niet gelovig zijn. Als lezer begin je je af te vragen: hoe zou ik reageren als ik ook op dat eiland woonde? Mas: ‘Als je de verschijningen die door de eeuwen heen zijn gedocumenteerd bekijkt, dan zie je dat ze bij iedereen iets losmaken: of het nou passie, geloof en hoop is, of ontkenning, woede en zelfs geweld. Die reacties aan de uitersten van het menselijke emotionele spectrum vond ik heel interessant.’
Dat is precies wat Mas voor ons opvoert in Een wonder, aan de hand van vele kleurrijke personages. Zo is er Isaac, een wat eenzame jongen die zijn moeder heeft verloren; zijn nieuwe vriend Hugo, die zich niet thuisvoelt in zijn strengreligieuze familie; diens vader Michel, die bang is voor de Apocalyps; de caféhoudster Madenn, die zich als een moeder over Isaac ontfermt; en Zuster Anne, die een jeugdtrauma met zich meetorst en eindelijk beloond denkt te worden voor haar toewijding. Met die laatste begint het verhaal. ‘Ik ben gefascineerd door nonnen!’ lacht de auteur. ‘Dat komt door de bewuste keuze die ze hebben gemaakt om zich terug te trekken uit de maatschappij en een leven te leiden van rituelen en devotie. Ze lijken een soort vredigheid en vreugde te bezitten die je niet zo snel in andere mensen vindt. De meeste nonnen die ik heb ontmoet, zijn ook heel charismatisch. Toch zijn het ook gewoon mensen. In die psychologie wilde ik me inleven.’
‘Op een eiland word je algauw geconfronteerd met de natuur en de elementen’
Eilandleven
De andere personages kwamen voort uit het eiland zelf, vertelt Mas. ‘Zo’n eiland is eigenlijk een soort openluchtgevangenis, omdat je geheel afhankelijk bent van de getijden en de boten die van en naar het vasteland gaan. Het is een heel specifieke manier van leven.’ Zijn eilandbewoners volgens de auteur ook sneller geneigd om te geloven in zoiets als visioenen? ‘Er zijn veel fabels en legendes die verbonden zijn aan eilanden, en de bewoners groeien daarmee op, of ze er nou in geloven of niet. Bretagne in het bijzonder is een regio met een hele rijke Keltische, christelijke en heidense traditie. Elke plek daar is wel verbonden aan een legende, zoals een beroemd woud waar ooit een draak zou zijn verslagen door een heilige. Je beweegt je daar dus altijd tussen fictie en de werkelijkheid.’
Ook de natuur is op zo’n eiland heel nadrukkelijk aanwezig. ‘Je hebt meestal maar één winkel, één bakkerij, een paar huizen, enzovoorts. Dus je wordt algauw geconfronteerd met de natuur en de elementen. Het geïsoleerde leven op een eiland kan je soms ook wat gek maken, je laten denken dat je dingen hoort. Daarom wilde ik dat het verhaal zich op een eiland zou afspelen.’
De beklemmende sfeer onder de eilandbewoners en de opzwepende aanwezigheid van de zee zorgen ervoor dat je als lezer geleidelijk aan begint te twijfelen aan je overtuigingen. Heeft de auteur een boodschap die ze met dit boek wil overbrengen? ‘Wat mij motiveert is eerder een vraag,’ zegt Mas, ‘een vraag die een andere manier van denken teweegbrengt. Ik heb zelf bijvoorbeeld helemaal geen religieuze opvoeding gehad, en dus benaderde ik dit onderwerp op een neutrale manier. Tijdens het schrijfproces stond ik mezelf toe om in die verschijningen te geloven. Dat is mijn doel met schrijven: om me andere ideeën en werelden voor te stellen. Daardoor verander ik tijdens het schrijven evenveel als de personages in het boek. Die reis is wat het voor mij de moeite waard maakt.’
Victoria Mas, Een wonder, vertaling: Andreas Dijkzeul, Uitgeverij Spectrum, 224 pagina’s (€ 22,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juni 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
