‘Ik merkte bij het schrijven dat Andreas Klein over mijn schouder meekeek. Moest Zelda niet Andreas Klein zijn?, vroeg ik me af. Of misschien haar antagonist, de docent aan de kunstacademie? Maar nee, hij paste niet in dit boek. Zelda heeft een heel andere kijk op het leven, en de docent is veel te extremistisch.’
Wie ‘Hou me vast’ leest, vraagt zich af wie de hoofdpersoon van dit boek is: de jonge studente Zelda, of haar docent. Of datgene wat hen bindt: de kunst.
We kennen Andreas Klein via uw eerdere boeken al vrij goed, maar wat is Zelda voor iemand?
‘Ze is een jonge studente aan de kunstacademie. Gevoelig, kwetsbaar en vooringenomen – op een goede manier tenminste: Zelda heeft een onwrikbaar beeld van zichzelf. Ze vindt zichzelf een goed mens en ze wil dat nadrukkelijk aan zichzelf en anderen duidelijk maken.’
De man die een vrouwelijk hoofdpersonage creëert – hoe moeilijk was het voor jou?
‘Niet! Ik heb tijdens het schrijven, misschien wel onbewust, extra op vrouwen gelet. Maar ik ben geen hele studie van ze gaan maken en ik heb ook niet aan vrouwelijke meelezers gevraagd of ze daarop wilden letten. Het is mijn personage, dus het klopt. Gustave Flaubert zei naar aanleiding van dezelfde vraag: “Madame Bovary, c’est moi.” En zo ben ik ook Zelda.’
Zelda onderneemt een zoektocht naar een geheim dat haar docent heeft. Wat heeft hij te verbergen?
‘Daar moet de lezer zelf achterkomen. Zelda is door hem en zijn geheim gefascineerd. Die man is een heel atypische verschijning op de kunstacademie waar hij werkt. Dat valt op.’
Wat is dat atypische aan hem?
‘Je zou zijn houding kunnen vergelijken met die van Karel van het Reve, die een expert was in de Slavische letterkunde, maar tegelijkertijd de academische studie daarin maar onzin vond. Die docent is relativerend en rationeel, iets wat in een kunstacademie op zichzelf al vreemd is. Daarmee heeft hij iets tegenstrijdigs. Tegenstrijdigheid keert terug in de aan hem opgedrongen verstandhouding met Zelda. Om een voorbeeld te noemen: hij ontvangt een brief van haar, maar laat die ongeopend.’
Dat moet toch iets emotioneels zijn, zou je zeggen. Het is eenvoudig om een envelop te openen en een brief te lezen, waarna je een rationele beslissing neemt…
‘Maar zo blijkt het niet te werken, het is veel vreemder. Zo heb ik thuis een boek in de kast dat ik twintig jaar geleden heb gekocht. Het staat, nog steeds in papier ingepakt, tussen de andere boeken. Ik weet niet meer welk boek het is en waarom ik het gekocht heb. En ik weiger het pakje te openen. Waarom? Geen idee. Maar met zoiets als uitgangspunt kan ik die docent wel beter volgen.’
Twee dingen, het spel tussen die twee personen en het geheim van de docent, trekken het verhaal voort.
‘Zelda zwemt in het moeras, haar docent heeft een stevig fundament. Zelda’s lot lijkt bezegeld, temeer daar hij haar eenvoudig onder zich kan houden.’
Via Zelda en haar docent vertel je veel over de kunstwereld.
‘Kunst is gebaseerd op dezelfde principes als religie. Kunst heeft dogma’s. Net als religie is kunst een menselijke schepping. Kunstenaars zijn priesters, zoals in een religie, die claimen een “waarheid” te vertellen over mensen. Kunstenaars en hun kunstwerken staan nooit in een kwade reuk en ze hoeven hun bevindingen nooit te funderen of te nuanceren. Kunt is religie in een andere vorm.’
Het grote verschil lijkt me dat kunstenaars weten, en uitdragen, dat hun creatie door mensenwerk is gemaakt, terwijl religie juist bovenmenselijk is…
‘Dat verschil bestaat niet: kunstenaars claimen ook het bovenmenselijke. Vreemd genoeg is de irrationele liefde voor kunst me nog heel lang bijgebleven, nadat ik na mijn katholieke jeugd ontdekte dat rationeel denken het fundament onder mijn geloof verpulverde.’
In je boeken valt met name de grote rol van emotie op. Maar met deze benadering van de kunst, de literatuur wellicht, lijkt dat tegenstrijdig. Waar komt het belang van de emotie vandaan?
‘Veel is veranderd sinds ik vader ben. Ik ben als mens sentimenteler geworden, als schrijver natuurlijk ook. Emotie werkt, als je het goed doet, het pakt de lezer in.’
Is die lezer belangrijk voor je?
‘Zeer! Anders hoef ik niet te schrijven. Schrijven is een misverstand. Het is tegennatuurlijk om jezelf uren per dag af te zonderen van andere mensen. Een boek, het resultaat van die afzondering, kan dan maar beter goed gelezen worden.’
Hans Münstermann, Hou me vast, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 1210 5 (€ 17,95)
