De opzet van het fictieve programma is als volgt: in 2003 verblijven vijftien jonge Vlamingen in ‘de stolp’. Ze leven in een gesloten microwereld. Hun dagelijkse leven wordt op televisie uitgezonden en blijkt een regelrechte kijkcijferhit. Natuurlijk veroorzaakt het programma tegelijkertijd enige controverse.
Het programma levert een pak vragen op, zoals: hoe leven mensen in zo’n minisamenleving? Hoe gedragen ze zich tegenover elkaar? Hoe kijken ze naar zichzelf? En, veel interessanter (en volkomen onzichtbaar op televisie): wat gaat er in hun hoofden om? Deze vraag beantwoordt de televisie niet.
In korte hoofdstukjes ‘zapt’ Theunissen tussen de verschillende bewoners en beziet hun levens, en de opdrachten die ze moeten doen, vanuit hun ogen. Bijna elke pagina is vanuit een ander perspectief beschreven. Toch doet dit zappen niet onrustig aan. Ook de manier waarop de deelnemers aan ‘de stolp’ zijn neergezet overtuigt, hoewel Theunissen hen slechts schetsmatig uiteenzet. Ze zijn zelfs levensechter dan de bordkartonnen karikaturen die je op vergelijkbare programma’s ziet.
Het feit dat de bewoners gefilmd worden en een kijkcijferhit zijn, speelt slechts een marginale rol in De stolp. Het gaat over henzelf, hun omgang met elkaar, de spelletjes die ze met elkaar moeten spelen. Heel soms komt de presentatrice langs, hooguit een enkele keer denkt een van de personen aan het prijzengeld dat er te winnen is. Verder is de wereld buiten de stolp in principe afwezig: ‘Buiten de stolp was het donker, van de koude ging een dreiging uit.’ Binnen de stolp voert Theunissen uitsluitend vlakke karakters op, beperkte personages, op dezelfde manier zoals ze op televisie voorkomen. Ondanks dat gegeven intrigeren de karakters, niet in de laatste plaats omdat ze aan wrange experimenten worden onderworpen die de groep telkens genadeloos in tweeën deelt: rijk versus arm, of: gevangene versus bewaker. Ze moeten zich daarnaast bezighouden met ‘politieke’ vraagstukken die de eenentwintigste eeuw domineren, zoals klimaatverandering. De stolp is overduidelijk actueel en geëngageerd, al is dat laatste aspect meer verstopt, en net als andere recente boeken, zoals Wij van Elvis Peeters, is het een reactie op de verregaande relativering van de laatste decennia.
Het enige jammere is wellicht dat Theunissen niet alle opgeroepen vragen even sterk beantwoordt. De vlak gehouden karakters kunnen daar simpelweg niet aan voldoen. De bewuste keuze voor vlakke personages is daarom misschien niet zaligmakend, maar het is desondanks de beste keuze geweest. De stolp is een sterk boek.
Jeroen Theunissen, De stolp, Uitgeverij Meulenhoff/Manteau, ISBN 978 90 854 2199 3 (€ 19,95)
BESPREKING – Buiten de stolp was het donker
