‘Ik hoopte natuurlijk dat ik die vraag ooit zou krijgen, maar ik kon niet geloven dat het nú gebeurde,’ vertelt Lize Spit over het moment dat ze hoorde dat zij het Boekenweekgeschenk van 2023 mocht gaan schrijven. De Vlaamse auteur heeft immers pas twee romans op haar naam staan. Het resulterende boek, De eerlijke vinder, is een beklijvend verhaal over de negenjarige Jimmy en zijn beste vriend Tristan, die dreigt te worden uitgezet naar Kosovo.
Door Mirjam Mulder
Na het grote succes van haar debuutroman Het smelt, moest Spit leren omgaan met de enorme verwachtingen voor haar tweede roman Ik ben er niet. Voor het Boekenweekgeschenk, dat een heel groot publiek zal bereiken, kwam die ervaring goed van pas. Spit: ‘Ik sprak er met Raoul de Jong over, die dit jaar het Boekenweekessay schrijft, want hij voelde echt een extreme druk bij het schrijven van iets waar zoveel mensen een mening over gaan hebben. Maar ik was dat al gewend, dus ik voelde mij bij het schrijven van het geschenk juist heel vríj. Ik kon veel meer dingen loslaten nu.’
Tristans oorlog
In De eerlijke vinder volgen we het perspectief van de negenjarige Jimmy. Hij is flippoverzamelaar en een goede leerling, maar ook eenzaam: zijn ouders zijn net uit elkaar gegaan en op school wordt hij gepest. Als Tristan, een vluchteling uit Kosovo, bij hem in de klas komt en naast hem wordt neergezet, is Jimmy vastberaden diens beste vriend te worden. Spit: ‘Dat lukt hem ook goed, want hij is heel slim en heeft in de klas genoeg vermogen om twee karretjes te trekken. Maar je voelt wel de hele tijd dat hij schrik heeft om Tristan te verliezen, want die is twee jaar ouder en zit bijna in de puberteit, terwijl Jimmy echt nog een kind is.’
Tristan vertelt in het begin maar weinig over de oorlog in Kosovo en de lange reis die hij heeft afgelegd om naar België te komen. Als hij toch wat details begint los te laten, schrijft Jimmy ze op in een boekje, getiteld Tristans oorlog. ‘In het begin benadert hij Tristan bijna als een soort leerstof waarin hij ook de beste wil zijn,’ legt de auteur uit. ‘En dus begint hij een studieboekje bij te houden waarin hij alle anekdotes en feiten over dat gezin verzamelt, zodat hij degene is die Tristan het beste kent. Net als met zijn flippo’s ziet hij Tristan bijna als een verzameling, iets waarin hij structuur kan aanbrengen in de hoop om het helemaal goed te kunnen doen.’
Hun uitzetting zou een extreem gat slaan in die kleine gemeenschap
Een dorp in opstand
Tristans familie, de Ibrahimi’s, is gebaseerd op een gezin dat eind jaren negentig te voet uit Kosovo wegvluchtte en terechtkwam in het dorp van Spit. ‘Een van mijn beste jeugdvriendinnen was Elbi, zij kwam uit dat gezin,’ vertelt de auteur. ‘Toen ik had besloten om hierover te schrijven, heb ik haar opgebeld. Ik had haar zeker vijftien jaar niet meer gezien of gesproken. Ik vertelde dat ik iets wilde gaan schrijven over haar gezin, en ik denk dat we wel zeven uur aan de telefoon hebben gehangen om dingen te bespreken over vroeger.’ De schrijfster was vooral benieuwd naar Elbi’s herinneringen aan die periode. Hoe was het voor haar om in dat dorp terecht te komen? ‘Dat was heel interessant om te horen. Ik heb heel veel details uit die gesprekken met haar gebruikt, zoals dat haar zussen tot op de dag van vandaag nog altijd met het licht aan slapen, omdat ze in die vlucht van Kosovo naar België zo getraumatiseerd zijn. Dat soort details wist ik natuurlijk niet als kind.’
In het boek worden de Ibrahimi’s met open armen ontvangen. In hun tuin hopen de gedoneerde spullen zich algauw op, en de buren springen bij om alles in goede banen te leiden. Spit wilde graag deze positieve kant van haar geboortedorp laten zien. ‘Het smelt gaat vooral over de nadelen van in een dorp wonen; de vergelijkingen die mensen maken, de roddels, de eenzaamheid die daar heerst. Dat voelde toch een beetje als verraad tegenover het dorp waarin ik ben opgegroeid, omdat het ook erg warm kon zijn en een vangnet kon vormen. Dat is met dat vluchtelingengezin ook echt gebeurd: het hele dorp sloot zich daaromheen. Iedereen hielp met iets: de een bracht de kinderen naar zangles, de ander deed boodschappen, weer een ander leerde ze zwemmen.’
Toen het gezin, zowel in het echt als in het boek, uitgezet dreigde te worden, kwam het hele dorp daartegen in opstand, en met succes. ‘Zij hadden inmiddels veel vrienden in het dorp, dus er zou echt een extreem gat worden geslagen in die kleine gemeenschap. Het was mooi om te zien dat iedereen zich toen in de strijd heeft geworpen om ervoor te zorgen dat dat gezin zou mogen blijven. Daar heb ik in het boek een kleiner verhaal van gemaakt: op de achtergrond zie je wel dat het hele dorp ermee bezig is, maar ik heb iets verzonnen waarbij de kinderen zelf het heft in eigen handen nemen.’
Lize Spit, De eerlijke vinder, Stichting CPNB i.s.m. Das Mag Uitgevers, 96 pagina’s. Een cadeau van de boekhandel tijdens de Boekenweek 2023.
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
