Jeroen de Rijke, onder meer bekend van het tv-programma Hunted, groeide op in Haarlem met de verhalen van zijn opa, die politieagent was. Dat zette hem op het pad naar een opleiding tot agent, waardoor hij al op zijn 21e te maken kreeg met de harde wereld van criminaliteit. Nu vertelt hij zelf zijn verhalen uit die tijd, om mensen te leren omgaan met stresssituaties, en hoe lichaam en geest gezond in balans te krijgen.
Door Antal Giesbers
Elke opgroeiende jongen heeft wel een moment dat hij denkt: ‘Ik wil politieagent worden.’ Zo ook Jeroen de Rijke. Maar hij zette door. ‘Mijn opa van moederszijde, Cor Aarts, was politieagent. Hij vertelde altijd mooie en spannende verhalen. Het beroep sprak me ook aan omdat ik ook een sterk rechtvaardigheidsgevoel had, met een drive voor eerlijkheid en mensen helpen. Toch besloot ik het hogere laboratoriumonderwijs te volgen, want ik vond scheikunde leuk. Maar toen ik een jaar achter de reageerbuisjes zat, dacht ik: “Is dit het nou?” Die verhalen van mijn opa zetten me aan het denken, het kriebelde. Ik besloot me alsnog aan te melden bij de politieschool, in Amsterdam. Twee jaar opleiding, met een stage. En toen liep ik als 21-jarige als agent over straat.’
De realiteit van het vak overviel hem wel, zegt hij. ‘Je merkt dat je in uniform best zichtbaar bent: mensen vinden wat van je, verwachten wat van je. Je kunt je niet verstoppen. En dan kom je, toch op jonge leeftijd, in aanraking met de excessen van de maatschappij: leed, agressie, van kindermishandeling tot reanimaties. Dat zijn heftige zaken en het maakt je wel snel volwassen. Maar iedereen heeft zoiets van: dat hoort bij het vak, en dus word je geacht het normaal te vinden. Het gevaar is wel dat je er cynisch van wordt, en dat je wereldbeeld erdoor bepaald wordt. Het is dan fijn dat je het met elkaar kunt bespreken, dat je het niet opkropt en mee naar huis neemt. Want je moet wel zorgen dat je werk en privé geschieden houdt. Ik ben ook wel in die valkuil gestapt dat ik in de auto nog over een onderzoek aan het bellen ben, en zo aan tafel schuif. Dat is niet goed. Laat het op het werk.’
Uiteindelijk kwam De Rijke bij een arrestatieteam terecht. ‘Ik ben geen strever, maar probeer wel altijd het beste uit mezelf te halen. Daarnaast had ik die drive om de maatschappij te helpen veiliger te maken. De top league van het politiewerk is het arrestatieteam, dus ik dacht: “Als ik hier toch ben, dan ga ik daarvoor.” Mensen zien dat als een machowereld, met actie, wapens en kogelwerende vesten. Maar ook daar bleken de soft skills essentieel: wat doet het met je, hoe ga je met stress en spanning om? Je kunt je niet verschuilen: je moet je kwetsbaar opstellen en fouten durven toegeven, anders functioneren teams niet.’
‘Dat moet je opschrijven’
De Rijke heeft nu een boek geschreven over zijn politie-ervaringen, met name bij het arrestatieteam. Hij kwam daar in extreme omstandigheden terecht, die meestal gevaarlijk en vaak zelfs levensbedreigend waren. Zijn boek, Onder Druk, geschreven samen met journalist Anton Slotboom, gaat over het omgaan met stressvolle situaties, waarbij het waardevolle lessen toelicht vanuit verhalen uit zijn praktijk. ‘In 2018 stopte ik bij de politie en begon als coach teams te trainen. Toen kwam het tv-programma Hunted op mijn pad: die zochten een rechercheur. Nu had ik altijd in anonimiteit gewerkt, dus ik was er niet meteen enthousiast over om op tv te verschijnen. Ik heb goed naar de veiligheidsrisico’s gekeken, maar vond ook dat ik uit mijn comfortzone moest stappen.
‘Bij Hunted ging het niet om het delen van mijn ervaringen, maar om inzicht te bieden in opsporingsmethodiek. Ik merkte echter in mijn coachingspraktijk dat mensen erg goed reageerden op mijn verhalen uit de praktijk. “Dat moet je opschrijven,” zeiden ze. Ik heb dat uiteindelijk met Anton en de uitgever besproken. In eerste instantie stond mij een coachingsboek voor het management voor ogen, maar zij wisten mij ervan te overtuigen dat dit voor een veel breder publiek interessant is. Dat heeft ook de opzet bepaald: ik vertel mijn verhalen, en daarna volgen er conclusies, wijze lessen – maar soms ook de vraag: wat zou jij in zo’n situatie doen?’
Goede voorbereiding
De Rijke is zich ervan bewust dat maar weinig van zijn lezers met de levensbedreigende situaties uit zijn beroepspraktijk te maken krijgen. Toch denkt hij dat de lessen universeel inzetbaar zijn. ‘We hebben allemaal wel te maken met situaties waar je je niet op je gemak voelt, stress, deadlines, moeilijke beslissingen. De leidraad van mijn boek is: hoe kun je je daar zo goed mogelijk op voorbereiden? Presteren onder hoge druk is voor niemand gezond, en de een gaat er beter mee om dan de ander. Maar als je zorgt voor de juiste voorwaarden, dan kun je tezamen elke situatie aangaan. Ik hoop dat de lezer die iets meer van de wereld wil begrijpen, hier houvast aan heeft. En dat als je nauw moet samenwerken in een team, je met een goede voorbereiding veel verder komt. Bijvoorbeeld door in scenario’s te denken: wat kan ik tegenkomen, en wat doe of zeg ik dan? Minder stress leidt tot een beter resultaat.’
Jeroen de Rijke en Anton Slotboom, Onder druk. Leer van een eliteagent de skills om beter te presteren, Uitgeverij Lev., 256 pagina’s (€ 20,99)
Een langere versie van dit interview verscheen eerder in Gezonder Leven Kan!, editie maart 2022.
