Het café: model voor een ideale samenleving?
Wat hebben Hannah Arendts amor mundi, tact en het afschaffen van politieke partijen te maken met bruine kroegen en stamcafé’s? In Filosofie van de kroeg zoekt Hans Schnitzler naar parallellen tussen het kroegleven en een ideale samenleving.
door LILIANE WAANDERS
Er mankeert veel aan de hedendaagse maatschappij waarin mensen elkaar voortdurend de maat nemen en onophoudelijk en ongevraagd inbreken in elkaars persoonlijke levenssfeer. Er zijn maar weinig plaatsen waar de mens aan die dwingende dynamiek kan ontkomen. Naast de vier ‘arena’s’ waarin de mens ‘kan oefenen in de kunst van het samenleven en […] zich bepaalde sociale bekwaamheden eigen kan maken’ – filosofie, sport, religie en kunst – is er nog een vijfde omgeving die daarvoor volgens Hans Schnitzler uitermate geschikt is: de kroeg/het stamcafé. In de kroeg is een bezoeker voor de duur van zijn verblijf ontheven van zijn maatschappelijke verplichtingen en kan hij zijn gedachten vormen en uiten zonder dat hij afgerekend wordt op wat hij zegt.
Hans Schnitzler stelt zich in Filosofie van de kroeg al snel op het standpunt dat de kroeg/het café voor hem een niet te verwaarlozen en vooral stabiliserende rol speelt in het intermenselijke contact, maar voor de lezer is het niet altijd duidelijk of dat de conclusie of het vertrekpunt van zijn essay is. Voor de onderbouwing van zijn idee over het café als vrijplaats haalt hij ook andere denkers aan. Aan Hannah Arendts amor mundi ontleent Schnitzler de combinatie distantie/bereidheid om mensen handelend en sprekend tegemoet te treden en Helmuth Plessner levert hem het begrip tact: ‘elkaar zien door elkaar te ontzien, ruimte maken door ruimte te laten’: aspecten die zijn ideeën over het belang van kroegen ondersteunen. Op de valreep noemt Schnitzler Simone Weils suggestie om de polariserende politieke partijen af te schaffen. Een idee dat meer aandacht verdient dat het krijgt. Filosofie van de kroeg bevat interessante aanzetten voor een gedachtewisseling over voorwaarden voor een ideale samenleving. Dat de kroeg daar model voor zou kunnen staan is een idee dat een nadere uitwerking nodig heeft om te kunnen overtuigen.
Hans Schnitzler, Filosofie van de kroeg,
De Bezige Bij, 176 p. (€ 19,99)
