Het leven is niet eenvoudig in de huidige samenleving, vindt Friedjof Madsen, een voormalig proftennisser van halverwege de dertig wiens huwelijk net is stukgelopen. Om zich te onttrekken aan de verwachtingen en druk die de consumptiemaatschappij op hem uitoefent, trekt hij zich terug in een caravan op het platteland om uit te burgeren.
Dit klinkt als een interessant gegeven, maar het duurt een tijd voordat je in het verhaal komt. Silvia Toebak maakt gebruik van zeer korte zinnen, die samen niet echt een geheel willen vormen, maar als afzonderlijke mededelingen in de lucht hangen. In het begin verloopt Friedjofs ‘uitburgering’ erg rustig. Zijn bezigheden bestaan voornamelijk uit onkruid wieden voor de boer van wie hij het land huurt, bijspringen in het klusbedrijf van zijn beste vriend, de womanizer Dolf, en tennisles geven aan Georgette, een verveelde rijkeluisvrouw die hem constant probeert te versieren. Dit rustige bestaan past goed bij Friedjofs passieve karakter, precies zoals Dolf aangeeft: ‘Jij vindt altijd alles goed, daar moet je iets aan doen, Friedjof.’
Maar het lijkt simpelweg niet in Friedjofs aard te zitten om ergens voor te vechten of om voor zichzelf op te komen, zodat hij halverwege het verhaal slachtoffer wordt van een verschrikkelijke en absurde situatie. Hij blijft dusdanig ontredderd achter dat hij moet worden opgenomen in de inrichting Kleiheuvels. Daar ontmoet hij zijn kamergenoot Maas, die het verhaal met zijn betweterige maar amicale karakter direct meer kleur geeft. Op Kleiheuvels begint Friedjof na te denken over allerlei facetten in de huidige maatschappij waar hij zich aan stoort. Soms komt dit een beetje belerend over: ‘Het is slecht voor het milieu om zo vaak te wassen. Thuis doe ik minstens twee weken met hetzelfde dekbedovertrek.’; ‘Sinds het weer in kleurcodes wordt uitgedrukt, zijn we hysterisch geworden.’ ; ‘Ik eet liever geen vlees van varkens die niet in de modder hebben gerold en het daglicht niet hebben gezien.’
Het lijkt simpelweg niet in Friedjofs aard te zitten om ergens voor te vechten.
Dit is allemaal niet zo erg, ware het niet dat het verhaal verder weinig emotie weet op te roepen. Op papier maken de personages een ontwikkeling door, maar de tekst brengt dit niet over. Je leest het wel, maar je voelt het niet. De uitburgering van Friedjof Madsen laat je even nadenken over de manier waarop onze maatschappij is ingericht, maar omdat het verhaal je niet genoeg raakt, ben je dit boek net iets te snel weer vergeten.
Boekgegevens
Silvia Toebak, De uitburgering van Friedjof Madsen, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 1712 4 (€ 17,95)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2014.
