In het Boekenweekessay Waanzin in de wereldliteratuur geeft Pieter Steinz een rondleiding door de literaire wereld van de waanzin – van Boudewijn Büch en Bret Easton Ellis tot Edgar Allan Poe. De Boekenkrant sprak met Steinz over de fascinerende waanzinnigheid.
Wat maakt waanzin zo’n aansprekend thema om over te schrijven en te lezen?
‘Het idee om de greep op je leven kwijt te raken is even beangstigend als herkenbaar. Bijna alle lezers zullen zich kunnen verplaatsen in personages met een afwijking, vooral als je zelf de grens met de gekte nooit bent overgestoken. Boeken maken het mogelijk om je comfortabel te verdiepen in een leven dat niet het jouwe is. Dat is voor lezers én schrijvers aantrekkelijk.
Zijn goede schrijvers per definitie altijd een beetje waanzinnig?
‘Nee hoor, zo erg is het niet gesteld met de geestelijke gezondheid van onze schrijvers. Hoewel het ervan afhangt hoe je ‘waanzinnig’ definieert. Voor veel mensen is iemand die jaren achter zijn bureau gaat zitten om op de proppen te komen met een verzonnen verhaal allesbehalve normaal. Maar het is wel zo dat er veel schrijvers zijn die ooit een periode hebben gehad waarin ze ze niet allemaal op een rijtje hadden – en dat kan een bron van inspiratie zijn.’
Waarom is juist het werk van ‘waanzinnige’ schrijvers, zoals Virginia Woolf en Sylvia Plath, zo goed?
‘In de eerste plaats omdat het zulke goede schrijvers zijn: stilistisch superieur, geestig, origineel. Daarnaast omdat ze in hun ‘betere’ periodes in staat bleken om hun gekte op een overtuigende en niet al te particuliere manier op papier te krijgen.’
U heeft meerdere boeken over muziek geschreven. Is de waanzin in die kunstvorm net zo veelvoorkomend als in literatuur?
‘Van klassieke muziek weet ik minder dan van popmuziek, maar er hebben in de popmuziek heel wat krankzinnigen rondgelopen, al was het alleen maar onder de invloed van drank en slechte drugs. Denk aan Elvis Presley, Syd Barrett en Michael Jackson. Toch is waanzin in de popmuziek niet zo’n groot thema als in de literatuur. De liefde staat op één, daarna een hele tijd niets en dan de dood; krankzinnigheid is er alleen voor de goede verstaander, en natuurlijk in nonsensverzen zoals Desolation Row van Bob Dylan of I Am the Walrus van The Beatles.’
Welk boek raadt u aan als introductie tot de waanzinnige literatuur?
‘Mrs. Dalloway van Virginia Woolf. Het is een schitterend boek over de keuzes die je in het leven maakt, over spijt en geluk en over de grens tussen gekte en normaliteit. De belangrijkste bijrol is weggelegd voor ene Septimus Warren Smith, een veteraan uit de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog die zwaar depressief is en kampt met hallucinaties. Zijn droeve lot, en dat van zijn wanhopige vrouw, is onvergetelijk.’
Het Boekenweekessay is tijdens de Boekenweek voor €2,50 te koop.
Foto: Henk Nienhuis
Boekgegevens
Pieter Steinz, Waanzin in de wereldliteratuur, Uitgave van het CPNB, ISBN 978 90 596 5276 7 (€ 2,50)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2015
