Wat Chris Keulemans wilde bereiken toen hij Gastvrijheid begon te schrijven, was vastleggen hoe we gastvrij moeten zijn: die kennis zou post-corona in de vergetelheid kunnen blijken te zijn geraakt. ‘Onbekenden welkom heten is nooit vanzelfsprekend,’ ontdekt de auteur. ‘Er moeten reserves overwonnen worden, aan beide kanten.’ Zijn boek gaat behalve over gastvrij gedrag ook en nog meer over sociale ontwikkelingen en over wat van een plek een thuis maakt.
Door Sandra Broertjes
Keulemans is journalist en essayist en hij begeleidt culturele centra. Hij bereist de hele wereld en zijn verhaal brengt de lezer van Ambon naar Zagreb, waarbij onder meer Beirut en Belgrado, Haifa en Het Autonome Zelfbestuur van Noordoost-Syrië en Tunis en Tirana worden bezocht. Thuisbasis Amsterdam wordt niet vergeten. ‘Zo getraind zijn we erin geraakt,’ schrijft Keulemans over bewoners van ons deel van de wereld, ‘om onderling contact te zien als een interactie, met gepaste investeringen en opbrengsten, dat we niet erg goed meer zijn in het belangeloos geven en ontvangen.’
Is zijn boek een handleiding over ouderwetse gastvrijheid? Aanvankelijk lijkt het die kant op te gaan: de schrijver noteert zijn twaalf huisregels, waaronder ‘Er is nooit te weinig’ en ‘Thuis is een tafel, een bed en bezoek. Waar je gasten ontvangt is thuis.’ Toch blijkt al snel dat de insteek van het boek anders is: het zijn essays waarbij Keulemans de rode draad is. Wat de schrijver aanspreekt aan het gastheerschap uit de heilige boeken is de vanzelfsprekendheid waarmee Abraham/Ibrahim mensen ontving: ‘Toen hij op een dag drie reizigers zag naderen liep hij ze tegemoet. “Ik ken u niet,” stelde hij vast. “U bent welkom.”’ De regels waren en zijn duidelijk: de gastheer zorgt ervoor dat de bezoeker nergens om hoeft te vragen en vertrouwt erop dat zijn gast bescheiden is en niet langer blijft dan nodig. Keulemans’ gastheerschap is complexer: hij interesseert zich voor de herkomst van zijn gasten en wil achterhalen welke horizon zij meenemen. ‘Om je gasten beter te begrijpen heb je meer nodig dan liedjes, boeken of films over hun plek van herkomst. Je wilt met eigen ogen zien waar ze vandaan komen. Waar ze nog geen onbekende vreemdelingen waren.’
Keulemans’ essays over zijn vele ontmoetingen met vooral kunstenaars (als Salman Rushdie en Chimamanda Ngozi Adichie) gaan niet zozeer over de verhouding gast-gastheer, maar over machtsstructuren. Hij gaat ook na hoe mensen zich een thuis maken, of dat nu elders is of in hun plaats van oorsprong. Gastvrijheid is een persoonlijke zoektocht en bevat enkele ideeën die voor mij, een lezer-die-zelden-gastvrouw-is, niet leven, zoals dat het onopgemerkt faciliteren en beschermen van gasten eenzaam zou maken. Tegelijk heb ik als lezer-die-graag-thuis-is mijn horizon iets verbreed.
Chris Keulemans, Gastvrijheid, Uitgeverij Jurgen Maas, 243 pagina’s (€ 22,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2021.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
