De Gouden Uil Literatuurprijs is een jaarlijkse boekenprijs voor oorspronkelijk Nederlanstalig werk die zich richt op literatuur. Remco Campert (Het satijnen hart), Arnon Grunberg (Tirza), Tom Lanoye (Het derde huwelijk), Dimitri Verhulst(De helaasheid der dingen) en Christiaan Weijts (ART.285b) maken kans om als winnaar uit de bus te komen. De jury van de Gouden Uil kreeg dit jaar een record aantal boeken ingezonden. De teller sloeg uit tot 371 boeken. Jurylid Dirk-Jan Arensman vertelt hoe de jury te werk gaat en waarom juist bovengenoemde vijf genomineerden de shortlist haalden.
Hoe breng je bijna vierhonderd inzendingen terug tot een shortlist van vijf?
‘Echt álles krijgen we toegezonden. Elk ingezonden boek wordt door minstens drie juryleden gelezen, dus per Gouden Uil uitreiking lees je al gauw 200 tot 250 boeken. Vaak kan je een boek na een veertigtal bladzijden al wegleggen. Naast redactionele slordigheden zoals dt-fouten, ontbrekende woorden of zinnen, missen veel boeken ook creativiteit en kwaliteit. Er moet een zekere durf in de manier van schrijven liggen. Niet dat veilige subsidieschrijven, maar een gooi naar iets hogers. Zo schreef Fred de Vries (die de longlist wél haalde) in zijn boek Club Risiko over onder meer punk in de jaren ’80 en over wat punk nu nog betekent. Hij koppelt hierbij muziek aan een filosofie en literatuur en doet er iets persoonlijks mee. Hij is betrokken en graaft diep, waardoor een gedetailleerd en persoonlijk beeld in zijn boek naar voren komt. Een in een flits ontstaan idee even uitwerken boven de redactietafel, in een middelmatige stijl gieten, fraai ogend verpakken en kant-en-klaar aanleveren werkt niet. Er moet iets gebeuren met een goed doordacht idee, wil het overtuigen.’
Zowel Vlaamse als Nederlandse boeken zijn ingezonden en je bent de enige Nederlander in de jury. Hoe gaan jullie om met cultuurverschillen?
‘Tijdens het jureren merk ik niet dat ik de enige Nederlander ben tussen vier Vlamingen. De Vlamingen zijn even mondig en ten minste zo direct als ik. Smaakverschillen zijn veeleer persoonlijk dan land- of cultuurgebonden. Verschillen tussen Vlaamse en Nederlandse schrijvers zijn er daarentegen wel degelijk. Geen Nederlander zal ooit het met Vlaams doorspekt proza van bijvoorbeeld J.M.H. Berckmans kunnen schrijven. En hoewel er ongetwijfeld genoeg raakpunten zijn met het Nederlandse dorpsleven om ook boven de rivieren van een roman als De helaasheid der dingen te kunnen genieten, is de wereld die Dimitri Verhulst schept onmiskenbaar zuidelijk getint. Als jury kijken we niet naar de inzendingen zoals de pers dit de laatste maanden wel doet, met uitspraken als “Vlaamse debutanten zijn veel beter dan Nederlandse” of “De nieuwe Louis Paul Boon is waarlijk verrezen!”. Wat we doen – zonder dat ooit uit te spreken, omdat het zo vanzelfsprekend is – is de kwaliteit van boeken uit het hele Nederlandse taalgebied tegen elkaar afwegen, zonder daar een wedstrijdje Nederland-België van te maken. Dat we een andere cultuur hebben, betekent niet dat we ons niet in elkaar kunnen inleven en kunnen genieten van elkaars literatuur.’
Hoe zijn jullie tot de vijf genomineerden gekomen?
‘De eerste bijeenkomsten zijn redelijk saai, maar naarmate er minder titels overblijven worden de bijeenkomsten interessanter. De besprekingen krijgen meer inhoud en hoewel er bij de juryleden veel overeenkomsten zijn, leiden de boeken vaak tot felle discussies. Naarmate de longlist en shortlist dichterbij komen, neemt het vergaderen toe. Zo kwamen we ieder weekend van januari bij elkaar. Ook al vraagt het jureren heel wat opoffering van je vrije tijd en ook al heb je je vrienden veel uit te leggen, wij zijn als jury enorm trots dat we de vijf genomineerden aan het publiek mogen presenteren. We staan achter onze keuze en de vijf kanshebbers mogen in niemands kast ontbreken. Het is een shortlist om ú tegen te zeggen.’
Shortlist van De Gouden Uil Literatuurprijs
Het satijnen hart
De oude verstokte kunstenaar Hendrik van Otterlo ontvangt het bericht dat zijn ex-vriendin Cissy is overleden. Ruim twintig jaar voordien, in de nacht nadat ze hem had verlaten, maakte hij een woest zelfportret, zijn laatste belangrijke doek. Na die nacht heeft hij zijn atelier nooit meer betreden en geen penseel meer aangeraakt. Geleidelijk komen de herinneringen en ook de levenslust terug.
Remco Campert, Het satijnen hart, de Bezige Bij, ISBN 9789023419242 (€ 16,50)
Tirza
Jörgen Hofmeester is vader van twee dochters en werkt voor een gerenommeerd bedrijf. Dankzij een goed uitgedacht financieel beleid woont hij op stand. Zijn echtgenote heeft hem ingeruild heeft voor een jeugdliefde op een woonboot en verdween met een gedeelte van zijn vermogen, maar dat deert hem niet. Zolang hij maar van zijn kinderen mag houden. Maar op een avond staat zijn echtgenote weer voor de deur. En dan doet een man zijn intrede in het leven van Jörgen Hofmeester, een man die als twee druppels water Mohammed Atta lijkt…
Arnon Grunberg, Tirza, Nijgh & Van Ditmar, ISBN 9789038827261/ ISBN 9789038827254 (€ 19,90/ € 24,90)
Het derde huwelijk
Maarten Seebregs, een ontslagen filmmonteur, kan de liefde van zijn leven niet vergeten. Hij heeft Gaëtan op diens sterfbed achter moeten laten. Toch gaat hij een schijnhuwelijk aan met een Afrikaanse verloofde, omdat het voorstel dat een wildvreemde hem deed, te aantrekkelijk is.
Zodra het meisje de Belgische nationaliteit heeft verworven, kan Maarten van haar scheiden, met behoud van de bruidsschat. Dat hier problemen van komen, hoeft niet gezegd.
Tom Lanoye, Het derde huwelijk, Prometheus, ISBN 9044608134 (€ 19,95)
De helaasheid der dingen
Dimmetrieken, het jonge alter ego van schrijver Dimitri Verhulst keert terug naar zijn geboortegrond in Reetveerdegem. We maken kennis met zijn familie die opgeleiden scheef bekijkt en zuipschuiten vereert. Pierre, zijn vader rijdt bijvoorbeeld met zijn paar uur oude zoontje in een postzak op zijn fiets langs alle kroegen van het dorp om hem aan zijn vrienden te tonen; zijn grootmoeder klaagt steen en been omdat de politie steeds haar dronken zonen thuis komt afleveren, en voor zijn werkloze ooms Potrel, Witten en Zwaren is zuipen het allerbelangrijkste in hun leven.
Dimitri Verhulst, De helaasheid der dingen, Uitgeverij Contact, ISBN 9025427731 (€ 18,90)
ART.285b
Victoria Fabers klaagt hoofdpersoon Sebastiaan, pianoleraar en achtergrondpianist in een restaurant, aan wegens stalking en gooit zo heel zijn leven overhoop. Sebastiaan ziet zich genoodzaakt een reconstructie te maken van de jaren waarin hij in de ban raakte van deze muze, die in haar vrije tijd bijverdient in een stripteaseclub, en van het dubbelleven dat hij leidde. Aan de vooravond van zijn proces speelt Sebastiaan in Rome, waar hem veel duidelijk wordt over de relatie tussen kunst en liefde. Maar is hij in staat zichzelf vrij te pleiten?
Christiaan Weijts, ART.285b, De Arbeiderspers, ISBN 90 295 6220 x (€ 18,95)
Ook genoemd in dit artikel:
J.M.H. Berckmans, Je kan geen twintig zijn op suikerheuvel, Meulenhoff/Manteau, ISBN 9789085420149 (€ 18,95)
Fred de Vries, Club Risiko, Nijgh en Van Ditmar, ISBN 9789038874586 (€ 22,50)
