Als ik langer dan een paar dagen naar Londen ga, dan huren we een huis dat aan het British Museum grenst, in Montague Place. Het is een grappig idee dat de muizen die soms door de kamer rennen ook hun plekjes hebben tussen de oudheden van het beroemde museum. Om in de woning te komen, ga je vanaf het straatniveau eerst een aantal treden af, voordat je bij de voordeur komt. In de lange gang daarachter staan boekenkasten over de hele lengte, en van het plafond tot aan de grond. Omdat de eigenaren van dit pand in de Verenigde Staten wonen, is de tijd hier een beetje stil blijven staan. De eerste keer dat we binnenkwamen, viel het mijn Amerikaanse vriend Benjamin direct op dat vrijwel alle titels in deze kast ook in de huizen van zijn grootouders te vinden waren. Doordat deze boeken, nadat ze hier zijn neergezet, nooit of bijna nooit meer van hun plaats gehaald zijn, vormen ze nu een tijdcapsule. Op Wikipedia vond ik de volgende definitie van dat woord: ‘Een tijdcapsule is een capsule gevuld met voorwerpen en/of informatie, die bedoeld is om mensen in de toekomst te helpen een beeld te krijgen van een bepaalde tijdsperiode.’
Ik herinner me schrijvers als Aldous Huxley, Virginia Woolf, E.M. Forster en George Orwell, en zag ook titels van André Gide en Thomas Mann. Als variant op de spreekwijze ‘Laat me uw boekenkast zien en ik zeg u wie u bent’ zou je hier kunnen zeggen: ‘Laat me uw boekenkast zien en ik zeg u wanneer u het leven ten volle geleefd heeft.’
Elke boekenkast weerspiegelt de tijd waarin hij gevuld is. Stonden er in de kasten van mijn ouders en hun vrienden altijd wel titels van Van Schendel, Vestdijk, Maria Dermoût, Den Doolaard of Couperus, enkele generaties later waren ze vervangen door Jan Wolkers, Andreas Burnier, Harry Mulisch, Gerard Reve of Willem Frederik Hermans. In ons huis staat een kast waarin ik titels verzameld heb die ik heb uitgegeven toen ik bij De Arbeiderspers als uitgever werkte, en in mijn kantoor staat een kast waarin de uitgaven bij elkaar staan die ik bij Magonia het licht heb doen zien. Het grote verschil tussen een willekeurige tijdcapsule en een die gevuld is met boeken, zal direct duidelijk zijn. Voorwerpen verwijzen vooral naar zichzelf, boeken verhalen over complete werelden, dragen levens in zich. Van de gang in dat Londense huis naar de boekenkasten in mijn eigen huis is slechts een kleine stap. Als ik voor zo’n rij met ruggen sta, overvalt me steevast een rijk gevoel. Ik kan verdwijnen in verhalen die daar voor mij bewaard worden. Daar en in elke andere boekenkast.
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie oktober 2022.
