De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer: Leukerlands van Rob Tempelaars.
Raymond Noë
Lexicograaf en woordenliefhebber Rob Tempelaars nam onlangs na 36 jaar afscheid van het Instituut voor de Nederlandse Taal, waar hij werkte aan het Woordenboek der Nederlandsche Taal (met 43 delen het grootste woordenboek ter wereld) en toen dat af was aan het Algemeen Nederlands Woordenboek, de wetenschappelijke tegenhanger van de Dikke Van Dale. In al die jaren schreef hij in het verlengde van zijn woordenboekenwerk vele, vele korte stukjes over woorden, die nu zijn gebundeld in Leukerlands. Dat is een toepasselijke naam, want het zijn inderdaad leuke stukjes: ze zijn onderhoudend, informatief en vlot geschreven, en ze gaan over onder meer bijnamen, dialectwoorden, etymologie, eufemismen, kindertaal, nieuwe woorden, purismen, scheldwoorden, spookwoorden en verwensingen.
Zo gaat het bijvoorbeeld over de coronahufter (‘persoon die zich niet aan de coronaregels wenst te houden’) – een woord dat begin dit jaar nog actueel was, maar inmiddels uit een ver voorbije tijd lijkt te komen. En over dikketruiendag (‘dag dat je de verwarming wat lager zet en een dikke trui aantrekt’) een woord (uit 2005 volgens Tempelaars), dat dit jaar helaas weer zeer aan actualiteit gewonnen heeft. En ook over gumcultuur, dat in eerste instantie even een Nederlandse vertaling lijkt voor cancel culture, maar dat toch wat anders is, namelijk het weglaten (in schoolboeken bijvoorbeeld) van zaken en feiten die je niet bevallen – ze worden uitgegumd.
Andere kwesties die aan de orde komen zijn (onder heel veel meer) waarom een 25-guldenbiljet een ‘geeltje’ werd genoemd, welke mensen er allemaal beroemd zijn geworden met hun initialen, wat je iemand toewenst als je ‘krijg de vinkentering’ zegt, wie er een ‘vieze bijnaam’ hadden, waar de woorden doemscrollen, pafpaal en rouwclown vandaan komen, en waarom een huiskat ook een ‘dakhaas’ wordt genoemd.
Rob Tempelaars, Leukerlands. Taalplezier in stukjes, Uitgeverij Scriptum, 224 pagina’s (€ 16,95)
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
