In een gefilmd interview met Hans Hom zei deze schrijver en vertaler ooit: ‘Als je lang alleen bent, word je niets.’ Die uitspraak intrigeerde me meteen.
Opvallend vond ik het ook dat Hans in een boshuis woonde en niet meer in Amsterdam. Blijkbaar is het makkelijker om ‘alleen’ te zijn in de natuur, dan in de stad. In het vraaggesprek met Peter Gielissen vertelde Hom dat hij pas kan schrijven als hij een laag in zichzelf aanboort, die hermetisch afgesloten blijft zolang hij zich niet laat afleiden door alles wat er buiten hemzelf speelt. Ook het maken van vertalingen valt wat Homs betreft onder de categorie ‘buiten’. Omdat schrijven, in tegenstelling tot vertalen, voor hem blijkbaar bij ‘binnen’ hoort, zou je vermoeden dat het Homs gaat om ‘de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie’. Dat bleek echter niet uit de rest van het gesprek. Ik geloof dat hij bedoelde pas te kunnen schrijven als zijn hoofd vrij is van andere gedachten dan het schrijven zelf.
Dit deed me denken aan twee boeken van Joke Hermsen: Stil de tijd en Kairos. Het zijn beide zeer rijke essaybundels, waarin vele gezichtspunten naar voren komen. Eén daarvan is dat je om te kunnen scheppen eerst volledig tot rust gekomen moet zijn. Ik herinner me uit een gesprek met Joke, dat ‘tot rust komen’, bijvoorbeeld tijdens een weekeinde of een vakantie, niet genoeg is. Je moet eigenlijk zolang niets doen, dat je je stierlijk begint te vervelen. En ook dáár moet je voorbij gaan, totdat je in een fase terechtkomt waarin tijd geen rol meer speelt en je als het ware helemaal leeg bent. Pas dan kan er iets nieuws ontstaan, pas dan kan de creativiteit van de kunstenaar weer gaan stromen. Vaak wordt de zoektocht naar stilstand en stilte in verband gebracht met religie, of spiritualiteit. Bij Hermsen en Hom gaat het meer om inspiratie, creativiteit en scheppingsdrang. Om denken en maken. Of dat in een boshuis makkelijker is, dan in de stad, weet ik niet. Ik woon ‘s zomers zelf in een boshuis en ben van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat bezig met planten water geven, wieden, plukken, oogsten, schoonhouden en verzorgen. De hazelmuis zit in de muur van mijn kantoortje, relmuizen rennen door de dakgoot, de paardenvliegen moet ik op afstand houden en de jonge vos mag niet bij de kippen komen. Ik geef het je te doen!
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 4 april 2019.
