Jacob is de conciërge van een klooster, een vroom man. Hij heeft weinig contact met anderen, maar is gelukkig. Hoewel hij niets ‘van zijn leven gemaakt heeft’, vindt hij voldoening in zijn arbeid en in nederigheid. Althans, zo lijkt het.
Een wereldse chaos verschijnt in zijn leven, in de vorm van een nieuwe gast in het klooster: Henry Loman, een oud-politicus die in een schandaal is verwikkeld en voor zijn sores op de vlucht is. Jacob raakt gefascineerd door Henry, waardoor zijn eigen gewoontes en gedachten op losse schroeven komen te staan. Hoeveel hoogmoed schuilt er eigenlijk onder zijn nederigheid? Hoeveel vrede vindt hij werkelijk in zijn eenzame bestaan?
De nieuwe roman van Esther Gerritsen, De trooster, draait om Jacobs twijfels en zijn band met Henry. Gedurende diens verblijf hechten de twee mannen zich aan elkaar. Dat gebeurt nogal vlug, misschien iets te vlug om geloofwaardig te zijn, maar dat is zeer gemakkelijk te vergeven. Hun verhouding is namelijk fascinerend: Jacob wil Henry helpen, uit zorgzaamheid en een stiekem verlangen naar aandacht, terwijl in Henry een zoektocht naar vergiffenis strijdt met ongeleide, soms destructieve energie. Het heeft minder weg van een vriendschap dan van een liefdesrelatie, of een ander soort connectie die uit noodzaak ontstaat.
Jacob is de verteller van het verhaal en hoewel hij een gesloten man is, weet Gerritsen zijn geest prachtig invoelbaar te maken. Henry wordt omschreven als een man die van een afstand lelijk is en van dichtbij aantrekkelijk; Jacob is van een afstand zielig, zelfs gestoord, maar van dichtbij welwillend en interessant. Hij doet gewoon z’n best.
De schrijfstijl is als de geloofsbelijdenis van Jacob: eenvoudig, eigenzinnig en intens. Soms is het proza extatisch: ‘Mijn lopen werd huppen en ik dacht: ik ben een vogel. Maar ook: daal neer, in godsnaam, daal neer, de grond is mijn thuis, gedenk dat je stof bent. Ik was een vogel.’ Soms duister: ‘Hand in hand liepen we door de gangen van het klooster op weg naar de oplossing voor Henry’s wanhoop. Ik blijf erbij dat ik hem had kunnen helpen.’ Maar altijd is het proza effectief; de roman is doorspekt van dit soort krachtige zinnetjes.
De personages in deze roman zijn op één hand te tellen. Dat is geen kritiekpunt, integendeel; De trooster is even ontroerend als compact. Het beschrijft subtiel hoe mensen zich proberen te verhouden tegenover religieuze waarden en voorbeelden: struikelend, hoopvol, pijnlijk. Een boek om evangelisch over te zijn.
Beeld: Paulina Szrafranska
Boekgegevens
Esther Gerritsen, De trooster, Uitgeverij De Geus, 224 pagina’s (€ 20,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2018
