Meervoudig genomineerde voor de Gouden Strop Peter de Zwaan schreef een ontroerende roman over alzheimer, waarmee hij geconfronteerd werd bij beide ouders. Humor en een traan gaan mooi samen in dit boek waar je stil van wordt. Recent verschenen bij Uitgeverij Conserve.
–
Vooraf
Mijn oma van vaderszijde heb ik nooit gekend. Ze zat ‘in een gesticht, omdat ze gek was’. Meer heb ik nooit gehoord en 60 jaar geleden betekende ‘in een gesticht’ bijna hetzelfde als: niet naartoe gaan, niet over praten. Mijn vaders vader was een fantast, een verhalenverteller, een ‘vreemde snuiter’. Hij woonde in Den Haag en kwam twee keer per jaar op bezoek in Meppel. Dat waren mooie dagen, vol fantasie, verhalen en uitstapjes waarbij je van tevoren nooit wist waar je terechtkwam; meestal bij een bevriende schilder of beeldhouwer.
De moeder van mijn moeder kreeg alzheimer, net als haar man. Ze ging naar een verzorgingshuis en verdween langzaam uit mijn leven; ik had toen andere dingen aan mijn hoofd dan haar bezoeken: jazzmuziek draaien met vriend Henk, liften naar Parijs, of op de fiets naar de Botenloods in Laren voor een jazzconcert. Mijn opa bleef lang thuis en soms praten mijn zus en ik over de dag waarop hij bovenaan de trap stond, roepend: ‘Iemand als ik moesten ze afschieten als konijnen.’ Af en toe had hij een heldere bui en nu, vele jaren te laat, vermoeden we dat het bij hem eerder ging om vasculaire dementie dan om alzheimer. Zijn laatste jaren bracht hij door in het tehuis waarin zijn vrouw was overleden.
Na hem kwam mijn vader daar. Hij kreeg alzheimer ver voor hij 60 was, en het duurde bijna 20 jaar voor de ziekte hem definitief te pakken had, want, zeiden we: ‘Zijn hoofd is niks, maar hij heeft een hart van roestvrij staal.’ Door hem weet ik dat er meer in alzheimerhoofden omgaat dan sommige medici willen doen geloven. ‘We weten het niet,’ zeiden artsen en specialisten als ik doorvroeg, ‘in elk geval niet zeker. Het zou kunnen, maar denkt u daar maar niet te veel over na.’ In de ogen van mijn vader zag ik de verhalen. Hij dacht ze, maar kreeg ze niet over zijn lippen.
Mijn moeder kwam in het verzorgingshuis toen zelfstandig wonen niet langer mogelijk was, evenmin als wonen in een beschermde omgeving. Ze had vasculaire dementie en alzheimer; bij haar was nooit sprake van half werk. Ze was in de 70 toen mijn broers, zuster en ik de eerste verschijnselen opmerkten. Jarenlang zei ze tegen iedereen die het horen wilde: ‘Ik wil minstens 99 worden, net als opoe.’ Een paar jaar geleden verzuchtte ze dat ze geen zin meer had in doorleven. De opmerking werd door ons genegeerd omdat we er geen raad mee wisten. Ze overleed najaar 2013, 93 jaar oud, en haar laatste weken waren niet wat je een mens toewenst. ‘Je weet wat je te wachten staat,’ zeggen mijn vrienden.
Onlangs zocht ik mijn bril. Mijn vrouw vond hem in de meterkast.
Boekgegevens
Peter de Zwaan, In mijn hoofd, Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 5429 360 6 (€ 18,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2014.
