De Hollandse School van het totaalvoetbal schetst voor het eerst een alomvattend beeld van de speelstijl waarmee ons land internationale roem vergaarde.
Samenvattend: in 2010 (finale) en 2014 (halve finale) had Oranje succes op het WK, echter niet met totaalvoetbal, maar met een sterk aangepaste speelwijze, vooral spelend op de counter (4-2-3-1 bij Van Marwijk en 5-3-2 bij Van Gaal; en niet vergeten moet worden dat Michels in zijn tweede periode als bondscoach Oranje met een 4-4-2 Europees kampioen werd in 1988). Volgens de normen van het totaalvoetbal was het voetbal echter niet attractief. In 2016 en 2018 was er geen succes, plaatste het Nederlands elftal zich zelfs niet voor de eindronde van het EK en WK. Er werd in de kwalificatievoorronde een soort pseudototaalvoetbal gespeeld dat geen recht deed aan de criteria van de Hollandse School en onaantrekkelijk was. Het viel vooral op dat de bal eindeloos werd rondgespeeld, in een traag tempo. Twee conclusies:
1 De cruijffiaanse beginselen van het totaalvoetbal werden niet, nauwelijks of foutief toegepast.
2 De modernisering van het totaalvoetbal, de doorontwikkeling elders (Guardiola!) werd in ons land gemist.
Voor Ajax als bakermat van de Hollandse School gold al jaren hetzelfde tot de komst van Peter Bosz toen de Europaleague-finale werd gehaald (2017) en het herstel volgde, vooral onder zijn opvolger Erik ten Hag die de halve finale van de Champions League bereikte met vaak zeer aantrekkelijk voetbal, een moderne variant van het totaalvoetbal (2019). In hetzelfde jaar liet ook Oranje, met een Ajax-kern van spelers, eenzelfde elan zien en bereikte zeer verdienstelijk met soortgelijk voetbal de finale van de nieuw ingestelde UEFA Nations League onder Ronald Koeman, onder andere oud-speler van het Dream Team van Barcelona onder Johan Cruijff.
Ook wist hij, voordat hij als trainer naar die club vertrok, ons land naar de eindronden van het EK 2020 te leiden (vanwege de coronavirus-crisis dit jaar te houden).
Concluderend, de identiteitscrisis in het Nederlandse topvoetbal lijkt voorlopig bezworen. We kunnen ons weer herkennen in het spel van Ajax en Oranje: Hollandse School 2.0, een revival. Nieuw realisme vergt echter anderzijds ook dat er zo nodig opportunistischer gevoetbald wordt tegen verdedigende ploegen. Er moet al naar gelang de omstandigheden, naar het verloop van een wedstrijd meer in speelwijze gevarieerd worden. Je moet realistisch voetballen, je aanpassen aan de tegenstander als dat nodig is (plan B). Daarnaast blijft de kunst van het pure verdedigen – individueel en collectief – een punt van zorg in het Nederlandse voetbal.
Rob Siekmann, De Hollandse School van het totaalvoetbal. Historie en analyse - een literatuurstudie, 20/10 uitgevers, 464 pagina’s (€ 29,50)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juni 2021.
Interesse? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
