De geschiedenis volgens Bicker vertelt het persoonlijke verhaal van een van de grondleggers van de Nederlandse democratie en is tegelijk een geschiedenis van Europa en Amerika.
Vluchteling
Jan Bernd Bicker hield zich heel stil in de roef van de trekschuit. Langs de oever van de Amstel klonk het dreigen en schelden van het oranjevolk dat zich daar ondanks het vroege uur verzameld had om de vertrekkende patriotten uit te jouwen. ‘Vuile kezen!’ riepen ze, en erger. Pruisische soldaten duwden en schopten de mannen die aan boord probeerden te komen. Ze strompelden het ruim binnen, mannen vaak zonder pruik, soms zelfs zonder hoofddeksel. Om deze oploop bij herberg De Berebijt te vermijden was Bicker die 15de oktober 1787 al lang voor het eerste daglicht nog binnen de stad bij de Hoge Sluis aan boord gegaan. Hij had een paspoort van de hertog van Brunswijk op zak, en een van de Franse commissaris, zelfs een van de keizerlijke consul, en van de Amsterdamse burgemeesters, want de naam Bicker dwong nog altijd respect af. Maar toen de schuit eindelijk van wal raakte en de reis richting Rotterdam begon, was hij net als de mannen in het ruim een vluchteling, met Balthasar Abbema als enige vriend en metgezel. Achter hem in de ochtendnevel verdwenen de contouren van Amsterdam, dat nu in handen was van de prins van Oranje.
Bicker had alles opgeofferd, en verloren. De rechten en de vrijheid van het Nederlandse volk waarvoor hij gestreden had waren verder weg dan ooit, hijzelf was van alle kanten verguisd.Verguisd door de meeste andere regeerders, die hem ervan beschuldigd hadden allerlei nieuwigheden te willen invoeren en alles – het beproefde bestuur, hun manier van leven – op losse schroeven te willen stellen, zelfs een tomeloze democratiete willen invoeren in de Nederlandse Republiek. Anderen hadden hem juist verweten dat hij niet genoeg had gedaan of, erger, verdachten hem van oneerlijkheid. Ze hadden hem ervan beschuldigd dat hij alleen uit persoonlijke ambitie en om er zijn eigen voordeel mee te doen de gunst van het volk had willen winnen. Dat hij zich dan wel patriot noemde, maar dat zijn vaderlandsliefde schijn was, dat hij geen zuivere liefhebber van de ware vrijheid was. In zijn hart was hij volgens hen gewoon een aristocraat. Het was alleen uiterlijk vertoon geweest, zoals hij was opgekomen voor de rechten van het volk. In werkelijkheid zou hij nooit van plan zijn geweest om het land een grondwet te bezorgen die het ware geluk van alle inwoners zou waarborgen. Misschien dachten sommige patriotten in het ruim van de trekschuit er ook wel zo over.
In Ouderkerk hoorden ze een stel mannen aan boord springen. De leren flappen van het ruim gingen omhoog en Pruisische soldaten staken hun hoofd naar binnen. Ze waren nauwelijks te verstaan maar hun gebaren en hun lachen maakten wel duidelijk wat ze van de passagiers vonden. De driftigste onder de patriotten, zij die hun strijdlust nog niet kwijt waren, sprongen op, balden hun vuisten, en als verstandigere reisgenoten niet hadden ingegrepen was het vast en zeker tot een vechtpartij gekomen. Zo ging het ook in Alphen, en op nog meer plaatsen. De trekschuit was als een kruitvat, een lont nooit ver weg, en Jan Bernd Bicker vroeg zich af of hij het er levend vanaf zou brengen.
Boekgegevens
Mariëlle Hagemans, De geschiedenis volgens Bicker. 1746-1812, Uitgeverij Van Oorschot, ISBN: 9789028283015, 256 pagina’s (€ 22,50)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 3 december 2018.
