Haarscherp schetst Hoogstraaten hoe mensen meelopen als het hun uitkomt en elkaar verraden. Op realistische wijze roept hij de angstige oorlogsjaren tot leven. Hij maakt duidelijk dat het voor veel (politie)mensen een uiterst moeilijke tijd is geweest, waarin hun morele overtuiging vaak niet strookte met het gezag dat zij dienden te gehoorzamen. (NBD Biblion)
Het gaat allemaal zo snel dat hij amper tijd heeft zich te realiseren wat er gebeurt. In razende vaart worden versperringen neergezet, de actie is tot in de puntjes voorbereid. Verdoofd door het plotselinge tumult neemt hij maar positie in bij een van de X-vormige hekken. Hij ziet collega’s aarzelend hetzelfde doen, van over een afstand kijken ze naar elkaar. Eén schudt afkeurend zijn hoofd, een ander grijnst en haalt zijn schouders op, een derde trekt een neutraal gezicht, alsof het hem koud laat. Allemaal reacties die hun schaamte en machteloosheid moeten bedekken. Dit is precies waar ze allemaal bang voor waren. Ze hebben hier niets meer in te brengen.
De jongemannen die op weg naar huis waren, worden van hun fiets getrokken of met fiets en al tegen de grond gesmeten.
‘Bist Du Jüdisch!’ wordt hen in het gezicht geschreeuwd.
Enkelen krabbelen zelf overeind, anderen worden overeind geschopt en allemaal worden ze als beesten naar een hoek van het plein gedreven, ook diegenen die protesteren dat ze niet Joods zijn. Ze moeten op hun hurken zitten, als vee in een kraal gedreven die aan alle zijden wordt bewaakt. Er zijn ook ouderen bij. Wie de ongemakkelijke houding niet volhoudt en even met zijn handen op straat leunt of omvalt, wordt met genadeloos stotende geweerkolven en diep in de weerloze lichamen trappende laarzen terug in de hurkende positie gedwongen. Jongens en mannen die zich durven verzetten worden net zo lang getrapt en geslagen tot ze stil blijven liggen.
Vlakbij Herman zoekt een angstig joch naar een doorgang om aan de veilige kant van de versperring te komen. In een reflex heft Herman zijn hand om hem tegen te houden. De jongen aarzelt, zoekt een andere uitweg. In dezelfde seconde beseft Herman dat hij hem natuurlijk door had moeten laten, maar het is al te laat. Drie man tegelijk werpen zich op hun slachtoffer.
Boekgegevens
Gerrit Hoogstraaten, Wat kan ons gebeuren, Uitgeverij De Brouwerij, ISBN 978 90 789 0583 7 (€ 19,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2015
