Afscheid komt in vele vormen voor, zo blijkt uit Je moet wat. In deze verhalenbundel schetst San Bos vijftien merkwaardige situaties waarin het leven, de liefde en de dood een spel met de hoofdpersonages spelen.
De verhalen van San Bos zijn kort, heel kort; soms zijn ze slechts een paar pagina’s lang. Toch weet de schrijfster met weinig ruimte een serie aandoenlijke portretten te scheppen van mensen die verlaten zijn, verlaten worden of op het punt staan zelf iemand te verlaten. Er is een medewerker van een mortuarium die met zijn naderende pensioen in het hoofd enkele morbide voorbereidingen voor zijn eigen dood treft, maar ook een vrouw wiens man haar verliet toen zij een gehandicapt kind baarde. Realistische, kleine verhalen worden afgewisseld met de meest bizarre episodes. Het relaas over een man die zich laat marineren door zijn date – met alle desastreuze gevolgen van dien – is zeker memorabel. Tegelijkertijd is ‘Vandaag geen zon’, een verhaal geschreven vanuit het perspectief van een demente bejaarde, evengoed onvergetelijk.
Je moet wat bevat een aantal heerlijke vertellingen, maar raakt niet altijd de juiste snaar. Sommige verhalen zijn op een conceptueel niveau blijven hangen. Een goed voorbeeld is ‘Vaarwel,’ waarbij een vriendengroep er maar niet in slaagt om de as van hun overleden vriend uit te strooien. Het is meer een grap met en punchline dan een uitgewerkt verhaal; een tekst waarom je moet gniffelen, maar waar niet veel zeggingskracht van uitgaat.
Toch is de bundel absoluut de moeite waard. Confronterend is het verhaal ‘Snackcorner Mus’, waarin de ongezond dikke vrouwelijke hoofdpersoon de reacties van voorbijgangers aan voelt komen ‘zoals een spin de trilling van een vlieg gewaarwordt voor hij het web raakt,’ en niet durft te bukken waar anderen bij zijn. Met vertellingen als deze geeft Bos een kijkje in de donkerste krochten van de ziel, maar werpt ze ook een licht op de manier waarop wij andere, eenzame mensen bekijken. Tegelijkertijd laat ze zien dat iedereen op zijn eigen manier eenzaam is of wordt: waar de een afscheid neemt van een geliefde, verliest de ander zijn eigen verstand of waardigheid. Afscheid hoort bij het leven. Je kunt dat accepteren of als een malle tegen het verlies vechten, maar in een ding heeft San Bos absoluut gelijk: je moet wat. Een betere titel is er niet.
Boekgegevens
San Bos, Je moet wat, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 1855 8 (€ 12,95)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2015
