Tot voor kort vloeide de alcohol rijkelijk in het leven van Pepijn Lanen, maar sinds hij vader is geworden drinkt hij nauwelijks meer. In zijn debuutroman Naamloos verweeft hij zijn ervaringen met drank met een fictieve verhaallijn over een man die zijn naam vergeet. Een gesprek over alcohol, literatuur en schrijven.
‘Heb je jasmijnthee?’ vraagt Lanen als de ober zijn bestelling komt opnemen. Hij draagt een donkergroene trui met een subtiel Ralph Lauren-logo. Alleen zijn witte Nikes hinten naar zijn hiphopachtergrond als lid van De Jeugd van Tegenwoordig, de vierkoppige rapformatie die sinds 2005 hit na hit scoort met nummers als ‘Watskeburt?!’, ‘Hollereer’ en ‘Sterrenstof’. Twee jaar geleden debuteerde Lanen als auteur met de verhalenbundel Sjeumig, en nu verschijnt Naamloos, zijn eerste roman. In dit boek staat een dertiger centraal die, terwijl hij tussen twee banen in zit en tijdelijk in het leegstaande appartement van een vriend woont, besluit om een maand lang te stoppen met drinken. Als hij op dag zeven zijn naam vergeet begint hij een zoektocht naar zijn verloren identiteit.
Voor dit verhaal fictionaliseerde Lanen zijn eigen ervaringen met drank. ‘Ik had al langer het idee om iets te schrijven over de gekke, ambivalente plek van alcohol in het leven. Tot voor kort hield ik me graag en veel bezig met het drinken van alcohol, maar tegelijkertijd was het ook een soort blok aan mijn been.’ De 33-jarige rapper vindt het interessant om te zien welke plaats drank in de samenleving inneemt. ‘Het drinken van alcohol behoeft op sociaal vlak eigenlijk helemaal geen uitleg, terwijl het toch wel een heel gekke component van de samenleving is. Dat vind ik fascinerend.’
Onbewust is zijn debuut misschien wel de definitieve afsluiting van een periode, want sinds Lanen afgelopen mei voor het eerst vader werd is zijn leven flink veranderd. ‘De grap is dat ik, nu ik vader ben geworden, eigenlijk helemaal niet meer drink. Als ik nu bepaalde drankscènes uit Naamloos teruglees die echt hebben plaatsgevonden dan kan ik me daar eigenlijk al niet meer echt iets bij voorstellen. Dus dat is vanzelf ook een soort fictie geworden.’
Maar genoeg over alcohol. Hoe geeft Lanen vorm aan het schrijverschap? Hoe zagen zijn werkdagen er bijvoorbeeld uit? ‘Ik werd wakker om zeven of acht uur ’s ochtends. Ik ging naar de keuken, maakte wat ontbijt met een kopje Oolongthee en zette een heel specifiek muziekstuk op, dat Ryuichi Sakamoto heeft gecomponeerd voor een modeshow van Yohji Yamamoto. En dan begon ik te schrijven aan de keukentafel. Ik had toen ik begon in een aantekeningenboekje alle ideeën die ik in mijn hoofd had opgeschreven en op een tijdlijn geplaatst om een overzicht te krijgen van hoe het verhaal zich zou kunnen ontvouwen. Elke dag keek ik op die tijdlijn om te zien waar ik was gebleven en wat voor notities ik had staan, en daar ging ik mee aan de slag. Ik probeerde minimaal duizend woorden te schrijven en deed daar een uur of anderhalf uur over, soms twee uur.’
Opvallend is dat Naamloos, net als de songteksten van de Jeugd van Tegenwoordig, een groot aantal zelfbedachte woorden bevat, zoals ‘bloedkotsje’ en ‘medestraatbewandelaars’. De auteur voegde deze woorden echter niet bewust in. ‘Ze komen gewoon bij me op,’ legt hij uit. ‘Ik probeer dingen niet altijd op een alledaagse manier te zeggen, maar als je de hele tijd probeert om de normale term te omzeilen, dan gebruik je vaak ongemerkt steeds hetzelfde synoniem. Het is dus een beetje een balanceringsact. Soms pakt het goed uit en soms niet.’
Hetzelfde geldt voor zijn zinnen, vertelt Lanen. ‘In mijn verhalenbundel Sjeumig staan heel veel lange zinnen met veel bijzinnen, dat vind ik tof. Bij korte verhalen is ook het veel makkelijker om er veel stijl in te stoppen. Bij Naamloos heb ik juist expres geprobeerd om de taal wat simpeler en vloeiender te houden, want je wilt niet moe worden van de stijl terwijl het verhaal nog doorgaat. Maar het blijft erg ingewikkeld. Ik was bijvoorbeeld bang om te veel zinnen te beginnen met ‘ik’ of ‘wij’ of een ander persoonlijk voornaamwoord, maar toen las ik The old man and the sea van Hemingway en zag ik dat hij zijn zinnen ook steeds zo begon. Zijn boek staat heel hoog aangeschreven, dus misschien ben ik er dan wel weer veel te veel mee bezig in mijn hoofd.’
De boeken die hij las tijdens het schrijfproces hebben dan ook zeker invloed gehad op de manier waarop Lanen naar zijn eigen werk keek. Zo las hij net als zijn eigen hoofdpersoon De gebroeders Karamazov van Dostojevski. ‘Ik was er daarvoor al aan begonnen, maar ik was het ook tijdens het schrijven aan het lezen. Enorm fascinerend. Ik zou niet durven zeggen dat het hier direct invloed op heeft uitgeoefend, maar die Russen zijn op zo’n andere manier met literatuur bezig, dat is toch wel enorm prikkelend en stimulerend.’ Naast Dostojevski las Lanen de afgelopen tijd andere grote namen als Murakami, Isaak Babel en Célines Reis naar het einde van de nacht. ‘Eigenlijk van alles dus. Ik probeer altijd om elke dag te lezen, maar de laatste tijd komt het er niet meer zo vaak van, ook omdat ik meer bezig ben met de baby. Maar ik heb wel altijd boeken op mijn telefoon staan, zodat als ik even vijf minuten heb ik snel wat kan lezen.’
Leest hij eigenlijk ook wel eens iets van Nederlandse auteurs? ‘Vrij weinig,’ bekent hij. ‘Ik ben daar ook niet erg in thuis. Over het algemeen vind ik het altijd wel leuk als ik ergens aan begin, maar als ik dan denk aan Mulisch bijvoorbeeld, dan vind ik dat ik ook meteen alles van hem moet lezen. Want zo werkt het wel: als ik iets goed vind lees ik daarna vrijwel alles wat er is van zo iemand. Dat is een beetje een fictieve molensteen aan mijn fictieve been, terwijl ik aan het verdrinken ben in mijn fictieve, nog ongelezen literatuur.’
Beeld: Corné van der Stelt
Boekgegevens
Pepijn Lanen, Naamloos, Uitgeverij Ambo Anthos, ISBN 978 90 263 3317 0 (€ 18,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2016
