Hoe dikker, hoe beter, lijkt tegenwoordig het devies in de boekenwereld. Geldt dat ook voor Het achtste leven, dat met 1273 bladzijden wordt aangeprezen als een Tolstojesk familie-epos?
Maar liefst 624 pagina’s telde de winnende titel van de Man Booker Prize 2015, Een beknopte geschiedenis van zeven moorden van Marlon James. Eveneens genomineerd dat jaar was Een klein leven van Hanya Yanagihara, met 752 pagina’s zelfs nog dikker. Rond die tijd verscheen ook het langverwachte Stad in brand van de Amerikaanse Garth Risk Hallberg, die een voorschot van twee miljoen dollar had ontvangen voor zijn 1056 bladzijden over de levens van een groep New Yorkers tijdens de black-out van 13 juli 1977. Vervolgens had je eind vorig jaar de hype rondom De Nix van Nathan Hill (704 pagina’s) en riep de Volkskrant het 1408 pagina’s tellende Kwaadschiks van A.F.Th. van der Heijden uit tot het beste boek van 2016.
Is dikker ook altijd beter? Het antwoord op die vraag is natuurlijk nee. Zo zijn er veel lezers die het geen 752 pagina’s uithouden met de depressieve ellende van Jude in Een klein leven. En Hallberg begint in Stad in brand op een gegeven moment flink te zwabberen, waardoor het bereiken van pagina 1056 veel doorzettingsvermogen vereist. Toch kan een dik boek je ook extra meeslepen, juist omdat je zoveel tijd met de personages doorbrengt en je wordt meegenomen in een zeer gedetailleerde verhaalwereld. Dat is precies het geval bij Het achtste leven, dat ondanks zijn enorme omvang een ware pageturner blijkt.
De schepper van dit meesterwerk is de Georgische theatermaker en schrijver Nino Haratischwili (1983). De in Duitsland woonachtige auteur werkte vier jaar aan haar derde roman, die de fictieve, vijf generaties omspannende geschiedenis van een Georgische familie bevat. Haratischwili gaf Het achtste leven de ondertitel voor Brilka mee, een verwijzing naar de opzet van het boek: het verhaal wordt verteld door dertiger Nitsa, die voor haar nichtje Brilka hun familiegeschiedenis op papier heeft gezet. Die geschiedenis begint in 1900, bij de geboorte van Nitsa’s overgrootmoeder Stasia. Zij is de derde dochter van een succesvolle chocoladefabrikant, die vanwege zijn geheime recept verzekerd is van een niet aflatende stroom klanten. Stasia droomt ervan om danseres te worden in Parijs, maar de Eerste Wereldoorlog, de Russische Revolutie en het ontstaan van de Sovjet-Unie gooien roet in het eten. Stasia blijft in Georgië en trouwt met luitenant Simon Jasji, wordt moeder van Kostja en Kitty en kijkt toe hoe de generaties na haar vechten voor hun dromen. Daarbij worden ze net als Stasia meer dan eens gedwarsboomd door de grote gebeurtenissen op het wereldtoneel.
De personages in deze roman zijn namelijk door en door verbonden met de geschiedenis van het land waarin ze leven. Niet voor niets opent Het achtste leven met een veelzeggend Georgisch spreekwoord: ‘Het zijn de tijden die heersen, niet de koningen.’ Inderdaad slaagt geen van de personages in dit megadikke familie-epos erin te ontsnappen aan de gebeurtenissen, opvattingen en wetten van zijn tijd. Zoals de Eerste Wereldoorlog Stasia haar danscarrière kost maar wel tot de geboorte van Kostja en Kitty leidt, zo moeten Kostja en Kitty allebei de liefde opgeven door de Tweede Wereldoorlog, wat wederom grote gevolgen heeft voor de generaties die volgen. Bepaalde gebeurtenissen kunnen de loop van de geschiedenis beïnvloeden, wil Haratischwili zeggen, en personen en hun handelingen blijven met elkaar verbonden door die keten van oorzaak en gevolg. Om die reden begint Nitsa haar verhaal dan ook in 1900 en heeft de roman als titel Het achtste leven meegekregen; Brilka is de achtste persoon, die de geschiedenis van al die voorgaande levens in zich draagt.
Om die geschiedenis nauwkeurig weer te geven deed Haratischwili uitgebreid onderzoek in Georgië en Rusland. De Sovjet-Unie, opgericht in 1922 en uiteengevallen in 1991, speelt een hoofdrol in de roman, maar het is vooral het Georgisch perspectief erop dat interessant is. Haratischwili is erin geslaagd dit land, dat bij de meeste mensen slechts oppervlakkig bekend is, tot leven te wekken en een gezicht te geven. Dit komt doordat haar personages middenin de Georgische geschiedenis staan en er diep mee verbonden zijn. Haratischwili’s vermenselijking van dit stuk geschiedenis in combinatie met haar vlotte verteltalent en evenwichtige plotopbouw heeft geleid tot een groots familie-epos dat niet Tolstojesk, maar Haratischwilijesk genoemd mag worden.
Beeld: Danny Merz
Boekgegevens
Nino Haratischwili, Het achtste leven, vertaling: Elly Schippers, Jantsje Post, Uitgeverij Atlas Contact, 1273 pagina’s (€ 34,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2017
Literatuur kan heel veel. Dat blijkt wel weer. Het wapen heet taal en is hier eenvoudig van structuur, nergens iets teveel, maar vooral ook niet te weinig. Dat wapen is trefzeker, mij heeft het in ieder geval diep getroffen.