In 2017 bestormde Sally Rooney (1991) de literaire wereld met haar debuut Gesprekken met vrienden, waarna critici haar kroonden tot de ‘Salinger van de Snapchat-generatie’. Met Normale mensen maakt ze deze bijnaam waar en weet ze wederom feilloos de huidige tijdgeest te duiden.
Net als in Gesprekken met vrienden zoomt Rooney ook nu in op de karakterontwikkeling van een beperkt aantal personages. Centraal staat de liefdesgeschiedenis tussen Marianne en Connell, die allebei opgroeien in een kleine stad aan de westkust van Ierland. Vanaf de eerste pagina is duidelijk dat ze afkomstig zijn uit verschillende milieus, zowel in economisch als in sociaal opzicht. Marianne’s familie betaalt Connells moeder om hun huis schoon te maken, maar op de middelbare school zijn de rollen omgekeerd. Hij staat bekend als een aardige jongen met veel vrienden, terwijl Marianne sociaal geïsoleerd is en weinig contact heeft met klasgenoten.
De plot lijkt op het eerste gezicht op een highschoolfilm uit de jaren negentig, waarin een sociaal geïsoleerd meisje uitgaat met de populairste jongen van de school, waarna ze transformeert tot een knappe verschijning met veel vrienden. Toch speelt Rooney in Normale mensen juist met dit soort verwachtingen en laat ze zien hoe de rollen ook kunnen omdraaien. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat Marianne beter weet te aarden op de universiteit in Dublin dan de altijd zo populaire Connell. Nadat hij een aantal maanden geen contact met haar heeft gehad, is hij verrast door deze ommezwaai in hun sociale posities. ‘Over haar schouder zegt ze: Zo terug. Uit die opmerking en uit haar houding maakt hij op dat al die mensen op het feest vrienden van haar zijn, dat ze veel vrienden heeft en gelukkig is.’
In de vier jaar die de roman bestrijkt, is Marianne zelfverzekerd in de keuzes die ze maakt, terwijl Connell gevoelig blijft voor wat andere mensen van hem denken. Door deze onzekerheid wil hij bijvoorbeeld in het begin van het boek hun relatie geheim houden, uit angst voor de reacties van zijn vrienden. ‘De laatste tijd wordt hij verteerd door het gevoel dat hij eigenlijk uit twee afzonderlijke mensen bestaat en binnenkort zal moeten kiezen wie hij voltijds wil zijn en wie hij achterlaat.’
Beide personages moeten leren dat een eigen identiteit niet iets is wat voor de rest van je leven vastligt, maar onderhevig kan zijn aan verandering, al dan niet beïnvloedt door percepties van mensen uit je omgeving. Een worsteling voor Rooney’s generatie die hun zelfbeeld moet behouden ten overstaan van perfecte plaatjes op sociale media, maar Normale mensen is ook herkenbaar voor iedereen die niet dagelijks op Snapchat is te vinden.
Boekgegevens
Sally Rooney, Normale mensen, vertaling: Gerda Baardman, Uitgeverij Ambo|Anthos, 253 pagina’s (€ 20,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 4 februari 2019.
Wat ik mis in deze recensie is dat Rooney duidelijk maakt wat de gevolgen zijn van het huiselijk geweld dat Marianne te verduren krijgt. Haar broer slaat haar, haar moeder zegt er niets van, maar lijkt eerder mee te gaan in de vernedering van Marianne. Dat doet iets met je identiteit, ze kan niet geloven dat iemand gewoon van haar zou kunnen houden en zoekt de pijn uit haar jeugd in relaties op. Rooney relateert dat aan het geweld in de wereld aan het eind van het boek.