De fabriek van klootzakken is een indrukwekkende pageturner over twee broers en de zwarte bladzijden in de Duitse geschiedenis. Voor de liefhebbers van Jonathan Littells De Welwillenden.
Als kind was ik ervan overtuigd dat iedereen een zoektocht als excuus voor het leven nodig heeft. Ik heb het dan nog niet eens over Schliemann en die hele Troje-flauwekul. Dus niet iets ontzettend ondernemends. Geen graal. Ik had eerder het gevoel dat iedereen net als Hans en Grietje in het donkere bos wordt achtergelaten en maar moet zien thuis te komen. Maar toen ik ouder was, werd ik me ervan bewust dat eigenlijk niemand nooit uit het bos terugkomt. Iedereen draait maar om elkaar heen, raakt verstrikt in het struikgewas, en in plaats van te zoeken willen ze vooral niet gevonden worden. En zo verging het mij ook. Maar wat doe je als het hele verdomde bos brandt?
Ik wist niet wat me in Pretzsch te wachten stond. Maar het kon niet veel goeds zijn, afgezien van het vooruitzicht mijn broer weer terug te zien. Ik miste zijn vermogen de mensen om hem heen tot getuigen te maken van een authentieke en onweerstaanbare waardigheid, die hem ondertussen ook iets stijfs gaf, maar waarin je wel vertrouwen wilt hebben. Hij kon je niet uit het bos maar wel naar open plekken leiden, dat was altijd mijn beeld van hem geweest. Ook beelden van Ev kwamen bij me boven wanneer ik aan hem dacht, beelden die diep lagen begraven, waaroverheen mijn wens om haar te vergeten, de tragedie met Maja en de Parijse hallucinaties zich als modder hadden uitgespreid. Haar naïeve manier van doen en haar kinderlijke levenshouding hadden altijd iets troostends gehad. En dat ze altijd wist wat ze opriep, heeft mij, die nooit wist wat hij opriep, opgevrolijkt. Maar wat haar woorden opriepen, daar had ze geen idee van. ‘Jij bent net Baron van Münchhausen,’ had ik een keer tegen haar gezegd toen ze weer een bijzonder onwaarschijnlijk verhaal begon op te dissen. ‘Hoezo?’ had ze gevraagd. ‘Was-ie knap?’ Ik moest glimlachen als zulke kleurrijk glanzende herinneringen opdoemden, zoals Evs nukken, haar danspassen midden op straat, haar provocerende en briljante invallen. De duisternis, de deliriums van het zuiverste onheil waarin we elkaar hadden achtergelaten – het was pas een jaar geleden – bonsden achter mijn slapen, wisten
de beelden, en mijn glimlach verdween. Hoe zou het met haar gaan? Niet één brief had ik ontvangen, zelfs geen postkaart, in Bessarabië noch in Berlijn of Parijs. We schreven elkaar niets, gaven geen tekens van leven, niemand van ons drieën. Dat was een opluchting, maar aan de andere kant was het ook nieuw. Want altijd was de eeuwige bereikbaarheid, niet de eeuwige onbereikbaarheid het symbool van onze band geweest.
Enkel door mama’s Oud-Baltisch plezier in corresponderen kwam ik de nodige dingen te weten. Lieve Kojasjka van me, schreef ze met haar vlugge, onopgesmukte pennenstreken, bij ons begint het er ongezellig uit te zien. En flink ook. Het lege huis is groot, het tuinafval zou opgestookt moeten worden. Maar sinds die stommige val van de keldertrap ben ik een hinkepoot (niet blijven zitten, zegt dokter Blumfeld!). En ik mis een elektricien voor de lamp in de keuken, want daarvan heb ik geen kaas gegeten. De gedachte dat er geen kinderen om je heen krioelen is vreselijk zalig, en toch mis ik jullie allemaal ontzettend. Jij zit bij de fransozen en doet domme dingen, horen we (papa en wij waren dol op madeleines!). Hubsilein werd, moet je denken, onlangs van hier naar het front gestuurd en jaagt nu op communisten om ze om zeep te helpen. En Eva-kindje, lief als altijd en altijd een beetje onnozel, heeft lang lopen smoezelen wat ze zou doen. Maar in plaats van haar moeder een handje te helpen, heeft ze zich gemeld voor dienst in het leger. Onverstandig, toch?
Chris Kraus, De fabriek van klootzakken, vertaling: Jan Bert Kanon, Uitgeverij Signatuur, 864 pagina's (€ 32,50)
Dit fragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2021.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
