Met Fatima raakt de Zweedse auteur Majgull Axelsson aan thema’s als moederliefde, identiteit, racisme en angst. In een dikke driehonderd bladzijden worden zowel letterlijke als figuurlijke grenzen overschreden. De gevolgen daarvan laten zich voelen in de levens van de hoofdpersonages.
Door Katy Hurkmans
Lerares Lykke wordt op straat aangevallen en belandt in het ziekenhuis. Meera bevindt zich enkele duizenden kilometers verderop. Ze heeft haar leven in Zweden achter zich gelaten. Het leven waarin ze Fatima heette en Lykke de rol op zich nam van de moeder die Meera nooit heeft gehad.
Fatima is de nieuwe roman van schrijfster en journaliste Majgull Axelsson. Haar bekendste werk is Aprilheks, over de gehandicapte Desirée die door haar moeder verzwegen werd en het leven van haar pleegzussen binnendringt. Net zoals in dat boek staat opnieuw een moeder-dochterrelatie centraal. De vertaling, die ingetogen aanvoelt, is van Janny Middelbeek-Oortgiesen.
‘Lykke boog haar hoofd zodat hij niet zou kunnen zien dat ze een glimlach moest onderdrukken. Wat had ze ook weer gezegd toen hij erop stond dat Fatima bij hem kwam wonen? Niet dat ze van plan was om hem daaraan te helpen herinneren, zo stom was ze nou ook weer niet.’
Meera lijkt erin geslaagd te zijn om weg te vluchten van haar verleden. Daartoe heeft ze het contact verbroken met Lykke, een wat stugge vrouw die het meisje onder haar hoede nam toen haar adoptieouders er niet voor haar waren. Axelsson neemt de tijd om de hoofdpersonages te laten groeien in het hoofd van de lezer. Herinneringen worden langzaam samengevlochten tot een geheel waaruit het belang van de band tussen de twee blijkt. Aan de zijlijn daarvan staan onder andere een nerveuze buurvrouw, een roodharige taxichauffeur, een arts en zijn dochters, en een dominee met een alcoholprobleem. Zij doorkruisen het leven van Lykke en verbinden het verleden met het heden. ‘Maar het kan Lykke niet meer schelen. Ze doet gewoon haar ogen dicht en valt opnieuw door een gat in de tijd.’
Ondanks een aantal heftige gebeurtenissen, is de vertelstijl erg rustig. Er is veel aandacht voor de gedachtegang van de personages. Ze krijgen de ruimte om na te denken en om te proberen hun kleine kantjes en ergernissen te verdoezelen. Het inzicht in wat er in hen omgaat en hun visie op de gebeurtenissen zijn interessanter dan wat er zich werkelijk voordoet. Wat minder geslaagd vind ik dat de auteur probeert de lezer deel te maken van de alwetende verteller door interjecties als ‘Hij was haar sleutels vergeten. Dat is heel raar, maar wel een feit. Wij weten natuurlijk hoe dat zo kwam, maar hij niet.’ In wezen zouden deze zinnen geschrapt kunnen worden zonder afbreuk te doen aan de plot.
Fatima is een trage roman. Het is het soort verhaal dat kabbelt, even lijkt te versnellen, maar dan terugvalt in zijn oorspronkelijke tempo. Axelsson gebruikt die tijd om te laten zien hoe groot de wonden zijn die worden geslagen door verwaarlozing, racisme en ontworteling, ook al probeert iemand anders ze met liefde te bedekken.
Majgull Axelsson, Fatima, vertaling: Janny Middelbeek-Oortgiesen, Uitgeverij De Geus, 352 pagina’s (€ 23,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
