Nadat het boek de hemel in werd geprezen door The New York Times, Washington Post en andere Amerikaanse media, werd A Place For Us gelukkig in het Nederlands vertaald. In Een plek voor ons brengt de debuterende Fatima Farheen Mirza de ervaringen van vijf gezinsleden bijeen in een diepgaand verhaal over de strijd tussen het respecteren van tradities en het realiseren van je eigen dromen.
Amar is het jongste lid van een Indiase moslimfamilie in Californië. Hij wordt bijzonder gekoesterd door zijn moeder Layla, maar zij voorkomt dat haar zoon een relatie krijgt met Amira, een meisje uit hun gemeenschap. Amars jeugd wordt ook gekenmerkt door conflicten met zijn vader Rafiq, die moeite heeft zijn woede te beheersen. De jongen raakt steeds meer verwijderd van zijn religieuze achtergrond en zijn drank- en drugsgebruik maken zijn leven nog chaotischer. Als de zoveelste ruzie tot fysiek geweld leidt, pakt Amar zijn spullen en vertrekt voorgoed. Na zijn vertrek maakt ook zijn zus Hadia haar eigen keuzes. Ze wordt verliefd op Tariq, die geen sjiiet is of Urdu spreekt, en vertelt haar ouders dat ze gaan trouwen. Op het huwelijksfeest van Hadia vertoont Amar zich na drie jaar weer aan zijn familie, waar hij tot zijn verbazing wordt benaderd door zijn jeugdliefde Amira. Zij wil hem spreken op de binnenplaats van het hotel, maar na deze korte ontmoeting komt het voor de ogen van de bruiloftsgasten tot een pijnlijke confrontatie met zijn moeder.
Divers beeld
De moslimgemeenschap waar het gezin deel van uitmaakt heeft een andere levenshouding dan die van de gemiddelde inwoner van Californië en vooral de taal is hier een voorbeeld van. In de buitenwereld spreken ze Engels, en ook in het gezin klinkt het steeds vaker, maar het Urdu is de taal die hen met elkaar verbindt. Elk gezinslid voelt de druk om aan de verwachtingen van de gemeenschap te voldoen, maar uiteindelijk maakt ieder zijn eigen beslissingen. Amar verbreekt al het contact met zijn familie, Hadia besluit geen hijab meer te dragen en Huda trouwt net als haar zus met de man van wie ze houdt.
Verschillende personages blikken in Een plek voor ons terug op al deze gebeurtenissen, waarna het verhaal besluit met herinneringen vanuit vaders perspectief, die alle ontwikkelingen in een genuanceerder licht zetten. Rafiq lijkt vooral een driftige man, maar hij heeft de kracht om te reflecteren op zijn eigen opvattingen en beseft dat hij bijvoorbeeld vrede heeft met de partnerkeuze van zijn dochters. Ook blijkt dat zijn strenge houding naar zijn gezin vaak een onhandige uiting van liefde was. Er is dus wrijving, maar ook wederzijdse liefde, bijvoorbeeld wanneer Amar er tegenop ziet dat Hadia uit huis gaat om te studeren. ‘Hij houdt van hen. Dat weet hij best. Hier, met een flesje limonade in de zon, is dat gemakkelijker te voelen dan thuis.’
Het duurde even voordat de urgentie van het verhaal doordrong en ik genoeg wist van de familieleden om echt met hen mee te leven. De alwetende verteller vertelt vanuit wisselende perspectieven het verhaal, waardoor het soms onduidelijk is wiens gedachten beschreven worden. Toch ontstaat juist hierdoor een genuanceerd en gelaagd verhaal dat gekleurd wordt door de belevingen van alle personages.
Verbinding
Een plek voor ons laat een familie met gebreken zien, die ieder gezinslid uiteindelijk eerlijk onder ogen komt. Elk personage heeft schuld aan het uiteenvallen van de familie, en erkent deze. Tegelijkertijd vragen ze zich af hoe ze dan wel hadden moeten handelen in bepaalde situaties. Het maakt de personages integer en laat de complexiteit van de situatie zien. Ook de subtiele schrijfstijl van Mirza draagt daaraan bij. In kalme, voorzichtige taal schetst ze langzaam een complex beeld van de familie en hun conflicten. Jammer is dat de Nederlandse vertaling soms hapert en daardoor afleidt. Zinnen als ‘Ik had ooit nog een kind zullen krijgen, na jou’ doen weinig recht aan de oorspronkelijke Engelstalige tekst en de dialogen voelen daardoor soms onnatuurlijk aan.
Een plek voor ons is een veelomvattende roman waarin racisme in een post-9/11 tijdperk en het leven in een moslimgemeenschap eveneens een rol spelen, zonder dat het alleen maar om deze thema’s draait. Uiteindelijk is er geen eenduidige oplossing voor de familieconflicten, want het samenleven van deze moslimfamilie in een westerse wereld gaat met vallen en opstaan. In een poging het beter te doen, vormt ieder van hen een eigen thuis, maar ook daar zullen imperfecties de relaties uiteindelijk weer op scherp zetten.
Boekgegevens
Fatima Farheen Mirza, Een plek voor ons, vertaling: Anna Livestro, 477 pagina’s, Uitgeverij Signatuur (€ 21,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant editie 1 april 2019.
