Wat als de dingen één voor één verdwijnen en gaten in het geheugen van de mensen slaan? Wat als de kracht om je ergens tegen te verzetten niet op lijkt te kunnen botsen tegen ontmenselijking? Op deze vragen reflecteert de Japanse Yōko Ogawa in haar nieuwe roman De geheugenpolitie.
Door Katy Hurkmans
Op een eiland schrijft een vrouw aan een roman. Haar sociale leven is beperkt en de meest hechte vriendschap die ze onderhoudt, is met een oude man. In haar omgeving verdwijnen op mysterieuze wijze steeds meer dingen, ook uit de herinnering. Zo verdwijnen op een dag de rozen en de vogels. De mensen op het eiland leven onder het schrikbewind van de geheugenpolitie die ervoor moet zorgen dat wat verdwenen is, vergeten blijft. Ze voeren zoekacties uit naar de enkelingen die zich nog wel alles kunnen herinneren. Haar uitgever is één van die mensen en ze helpt hem onder te duiken.
Yōko Ogawa is één van Japans meest bekende schrijfsters. Ze won talloze literaire prijzen en haar werk werd onder andere in het Engels, Spaans, Frans, Duits en Italiaans vertaald. Eerder verschenen haar romans De huishoudster en de professor, waarin het geheugen ook een prominente rol speelt, en Het zwembad al in het Nederlands. Met De geheugenpolitie laat ze opnieuw zien dat ze een scherpe pen heeft waarmee ze schijnbaar moeiteloos een unheimische sfeer weet op te roepen.
De auteur beschikt niet alleen over een scherpe, maar vooral ook over een poëtische en beeldende pen. De taal die ze hanteert is zacht en puur. ‘Toen ik voor deze kast stond, werd mijn geest als een zijderups. Een dommelende zijderups in zijn cocon.’ Er gaat bovendien een moeiteloosheid van uit die de interesse in de vreemde, surrealistische situatie die ze heeft gecreëerd alleen maar opwekt. Tussen de hoofdstukken door zit de roman waaraan het hoofdpersonage werkt verweven. Opnieuw een intrigerend verhaal over verlies en verdwijnen.
Hoewel Ogawa momenten van dreiging in de plot weet te verwerken, is het vooral een stil drama dat zich ontvouwt binnen een maatschappij die zich grotendeels lijkt te hebben neergelegd bij de verdwijningen als iets onvermijdelijks. ‘In deze wereld lijken de meeste van onze zorgen achteraf onnodig.’ Het is de warme en rustige interactie tussen de jonge vrouw en de oude man die het meest bijblijft, net zoals de pogingen van de vrouw en haar uitgever om zich in elkaar in te leven.
De geheugenpolitie leest haast als een sprookje, terwijl er overal waarschuwingssignalen lijken te weerklinken. Ogawa schreef het verhaal reeds in 1994, maar aan kracht heeft het niets moeten inboeten. Het bevat diepmenselijke kritiek op een totalitaire samenleving, doet de roep om verzet weerklinken en stelt in vraag wat we zijn zonder onze herinneringen. De indruk die Ogawa’s eiland nalaat is in ieder geval moeilijk uit te wissen.
Boekgegevens
Yōko Ogawa, De geheugenpolitie, vertaling: Luk van Haute, Uitgeverij Cossee, 224 pagina’s (€ 22,99)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2021.
Interesse? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
