Er zijn al talloze boeken over de Tweede Wereldoorlog. Wat maakt De lijst van meneer Rosenblum speciaal?
‘Het is het verhaal over twee Joden die de Tweede Wereldoorlog níet hebben meegemaakt. Ze vluchtten in 1937 naar Engeland en hebben de vreselijke dingen die tot 1945 gebeurden, niet hoeven te beleven.’
Waarom is ‘happily ever after’ dan het begin van het verhaal?
‘Omdat Groot-Brittannië die vluchtelingen eigenlijk niet wilde hebben. Ze maakten het de Joden expres zo moeilijk mogelijk. Ook in Groot-Brittannië heerste antisemitisme. De Joden waren en bleven vreemdelingen. Maar het meest interessant is nog wel hoe mijn opa en oma precies tegenovergesteld met hun situatie omgingen.’
Wat deden ze dan?
‘Mijn opa wilde er koste wat kost een succes van maken. Hij wilde zich zo Brits mogelijk gedragen, sprak voortaan vrijwel altijd Engels. Met een vreselijk accent, overigens, en zijn Duits bleef altijd klinken als het Duits uit de jaren ’30. En hij wilde de sociale ladder beklimmen. Dat ging nauwelijks, maar hij moest en zou hogerop komen.’
Hij gebruikte daar een lijst voor. Wat voor lijst was dat?
‘Bij aankomst kreeg hij van de Britse autoriteiten een lijst met tips voor de vluchtelingen. Hij volgde de lijst op om zo goed mogelijk te assimileren. Hij ontdekte gaandeweg dat de lijst verre van compleet was, en vult deze met zijn eigen ervaringen aan.’
Wat deed je oma intussen?
‘Ze zonk in een put van heimwee. Ze was erg gehecht aan de Duitse plaats waar ze eeuwen had gewoond. Ineens moest ze er weg. Ze bleef naar het verleden kijken terwijl mijn opa uitsluitend naar de toekomst keek. Ze assimileerde niet. Intussen sijpelden in Engelse kranten de berichten door over de kampen in Duitsland en Polen. Het was verschrikkelijk voor haar.’
Is je opa uiteindelijk een Brit geworden?
‘Hij is vooral ver weggedreven van zijn Duitse afkomst. Zo ver zelfs dat hij nooit meer terugkeerde in Duitsland. Mijn grootouders gingen bijvoorbeeld altijd op skivakantie naar Zwitserland. Op de een of andere manier zijn ze ooit na een treinreis een nacht in Duitsland verzeild geraakt. Ze moesten er overnachten. Mijn opa heeft geen minuut geslapen en het heeft hem diep geraakt.’
Wat is er met de lijst gebeurd?
‘Die is lange tijd bewaard gebleven, maar verloor gaandeweg zijn functie. Hij eindigde als boekenlegger in een kookboek. Maar het belangrijkste is uiteindelijk wel gelukt: de Britten uit zijn dorp hebben mijn opa en oma geaccepteerd, en in hun vriendenkring opgenomen. Daardoor konden de kinderen en kleinkinderen worden wat mijn opa wilde zijn: echt Brits.’
Natasha Solomons, De lijst van meneer Rosenblum, Orlando Uitgevers, ISBN 978 90 229 5972 5 (€ 19,95) Vertaling: Evert van Leerdam
