Kerim woont in een rustig dorp in Noord-Irak. Dan slaat de jihad toe. Zijn vader wordt door de geheime dienst vermoord, strijders nemen het leven van de jongen over. Na een paar maanden trainingskamp weet hij te vluchten. Hoe kon zijn bestaan zo omslaan?
‘Gebieden in Noord-Irak zijn uitgestrekt en leeg. De islam is er ook niet zo dominant aanwezig. Je doet wat de imam zegt, maar verder gaat ieder zijns weegs. In de praktijk hebben mensen met geweren het er voor het zeggen. Dat heeft weinig met religie en jihad te maken, maar met macht en wapens. Wanneer de jihadstrijders zijn leven overnemen, lukt het Kerim te vluchten.’
En na adembenemende avonturen komt hij in Berlijn…
‘Ja, en als alien in de wereldstad heeft hij contact nodig. Hij vindt dat bij zijn oom Tarik, en bij andere moslims. Kerim is nog niet volwassen en sociaal contact is gewoonweg noodzakelijk voor hem om te kunnen leven. Volwassenen kunnen nog kiezen of ze zich terugtrekken of deel willen zijn van een groep, jongeren niet. Kerim vindt die groep in de moskee. In de islam is dat trouwens iets anders dan de kerk in het christendom.’
Wat is het verschil?
‘Een moskee is een sociale ontmoetingsplek. Het is niet “de plek waar Allah woont”, zoals de kerk de plek is waar god woont. Moslims bidden er, maar doen er ook hun vriendschappen en contacten op. Extreem denkende moslims komen er ook. Kerim ontmoet er enkele terroristen die zich net zo sociaal als de anderen gedragen, en hem beïnvloeden. Dan is hij niet meer tegen te houden.’
Waarom kiest hij het foute pad?
‘Kerim heeft in eerste instantie geluk. Na zijn vlucht naar Berlijn krijgt hij een verblijfsvergunning, en kan ervoor kiezen te werken, een leven op te bouwen. Hij kiest echter, zonder het te willen, voor zijn ondergang. Omdat hij vrijheid heeft, maar niet weet wat hij daarmee moet doen. Een paar heftige dingen die Kerim heeft meegemaakt, isoleren hem en maken hem vatbaarder voor radicalisme dan voor goede raad. Hij kan niet meer luisteren naar zijn oom.’
En zijn Duitse vriendin dan? Die kan hem toch wel helpen?
‘Nee, Kerim luistert naar niemand, ook niet naar haar. En ook met zijn Duitse vriendin had Kerim juist een gelukkige omstandigheid, want de meeste Duitsers accepteren de moslims niet. Kerim kan niet ontvluchten aan die realiteit. Hij moet in de spiegel kijken en het bij zichzelf zoeken, want bij de Duitsers vindt hij het niet.’
Negeren zij de moslims?
‘Duitsers vinden zichzelf tolerant, modern, liberaal, maar hun traditioneel christelijke houding zorgt voor problemen. Ook al spreken veel moslims Duits en hebben ze een baan, Duitsers kijken toch op ze neer. Er is angst, voor een andere huidskleur, een ander geloof. Bovendien zijn er zoveel moslims dat Duitsland vreest dat die nooit kunnen integreren. Dat de moslims niet één groep zijn, dringt maar niet door tot de Duitse overheid.’
Wilde u sympathie kweken voor moslims, en in het bijzonder voor Kerim?
‘Deels. Maar ik wil ook laten zien dat moslims de keuze hebben. Kerim is slachtoffer, door wat hij heeft meegemaakt en door de instelling van de Duitsers, maar hij is ook dader. Overigens vertelt de problematiek van Kerim niet alleen het verhaal van moslims. Ook autochtonen radicaliseren. Het is een situatie waarin iemand niets heeft dan vrijheid, en vervolgens in een radicale groep regels krijgt opgelegd. Die structuur vinden mensen prettig.’
Sherko Fatah, We gaan als het donker wordt, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6275 8 (€ 22,90)
Vertaling: Pauline de Bok
