In oktober verschenen de debuutromans van twee auteurs van het Afrikaanse continent: De verboden rivier van Chigozie Obioma (1986) en Tram 83 van Fiston Mwanza Mujila (1981). Het eerste boek draait om kinderlijke onschuld, het tweede speelt zich grotendeels af in een bordeel.
In De verboden rivier vertelt Chigozie Obioma het verhaal vier Nigeriaanse broers – kinderen nog – die hun leven uiteen zien vallen door de voorspelling van een dorpsgek. Ikenna, de oudste broer, zal vermoord worden door een visser. Omdat de broers al hun vrije tijd met hengels doorbrengen bij de rivier, trekt Ikenna al snel zijn conclusies: hij zal sterven door de hand van een van zijn broers. De voorspelling maakt een einde aan de hechte band tussen de vier jongens en heeft verstrekkende gevolgen. Het verhaal wordt verteld door de negenjarige Benjamin, die net als zijn drie oudere broers langzaam maar zeker zijn onschuld verliest.
Obioma heeft zich voor zijn debuut duidelijk laten inspireren door aloude, mythische verhalen. De profetie van de dorpsgek doet bijvoorbeeld denken aan de Griekse mythe van Oedipus, die, precies zoals het orakel hem voorspelde, zijn vader vermoordde en trouwde met zijn moeder. Bovendien lijkt de verandering die Ikenna na de voorspelling doormaakt te zijn geïnspireerd op de Metamorfosen van Ovidius, en is de ruzie tussen hem en zijn broers terug te voeren op de Bijbelse broedertwist tussen Kaïn en Abel.
Tegenover de kinderlijke blik en mythische sfeer in De verboden rivier staat de rauwe realiteit in Tram 83. Deze roman is veel absurdistischer en experimenteler, en bovendien een stuk minder onschuldig. Een echte verhaallijn heeft het boek niet; je volgt simpelweg een periode uit het leven van Lucien en Requiem, twee stamgasten van Tram 83. In dit Congolese bordeel komen mensen uit alle lagen van de samenleving bijeen om te profiteren van de combinatie van drank, lust en vergetelheid.
Fiston Mwanza Mujila brengt de bedrijvigheid van het bordeel over in ritmische, chaotische zinnen die alle kanten op dansen en waarin niet altijd een onderling verband in te ontdekken is. Op willekeurige momenten in de tekst laat hij de pick-up line van de prostituees terugkomen (‘Weet u ook hoe laat het is?’), en opsommingen van een halve pagina zijn geen uitzondering.
Tram 83 en De verboden rivier hebben dus nauwelijks iets gemeen, zou je zeggen. Toch is er wel een belangrijke overeenkomst: beide auteurs schrijven prachtige zinnen, waarmee ze de wereld op een bijzondere manier in taal weten te vangen. ‘Het veranderde ons leven volledig en luidde een overgangsperiode in waarin hersenpannen raasden en leegtes openbarsten’, schrijft Obioma over het leven van de vier broers nadat ze de voorspelling hebben gehoord. De taal in Tram 83 is harder, maar net zo mooi: ‘Zodra de mensen hier ter wereld komen, delen ze hetzelfde lot, dezelfde geschiedenis, hetzelfde schuitje, dezelfde treinen, dezelfde verrotting, hetzelfde bier van de Tram, dezelfde spiesen met hondenvlees, dezelfde plot. Je lot is al bezegeld, het traject ligt tevoren vast.’
Hoewel de twee debutanten duidelijk een verschillend pad bewandelen, maken ze samen één ding duidelijk: met dat Afrikaanse ritmegevoel zit het wel goed.
Beeld: Scott Soderberg, Michigan Photography en Philippe Matsas
Boekgegevens
- Chigozie Obioma, De verboden rivier, vertaling: Marianne Gossije, Uitgeverij De Geus, ISBN 978 90 445 3477 1 (€ 22,50)
- Fiston Mwanza Mujila, Tram 83, vertaling: Jeanne Holierhoek, Uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 978 90 234 9756 1 (€ 18,90)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2015
