Dick Matena ondernam twaalf jaar geleden een uniek project: verstrippingen van literaire romans. Hij investeerde jaren van zijn leven en zijn spaargeld in bewerkingen. Maar hij kreeg nauwelijks erkenning. ‘Ik vind het fijn als dit verhaal nu eens goed wordt genoteerd.’
‘Ik begon met het idee van verstrippen in 2000,’ vertelt Matena. ‘Van jongs af aan las ik veel. Literaire fascinatie komt weinig voor in de stripwereld, er lijkt voor stripmakers een onneembare drempel te liggen, maar ik las als een bezetene. Vestdijk, Komrij, Wigman. Bloem ligt op mijn nachtkastje, kopte NRC in 1986 boven mijn interview.’ De stripwereld was gedomineerd door series. Matena wilde in dat klimaat losstaande stripboeken maken. Kon niet. ‘Wanneer je succes hebt in de stripwereld, is dat ook je vloek. Dit moet je doen, dit verwachten we van je. Het is een conservatief wereldje. Je moet stripliefhebbers niet op het verkeerde been zetten.’ Desondanks deed hij het. De boeken verschenen in twaalf landen. ‘In België, Frankrijk, Spanje en Italië vonden ze het prachtig. Dat zijn katholieke landen die een sterke beeldcultuur hebben. Jan Siebelink legde mij laatst uit dat Nederland een land van het woord is, niet van het beeld. Dat bleek toen al: vanuit Nederland kwam op die albums nauwelijks een reactie.’
[quote]‘Wanneer je succes hebt in de stripwereld, is dat ook je vloek. Dit moet je doen, dit verwachten we van je. Het is een conservatief wereldje. Je moet stripliefhebbers niet op het verkeerde been zetten.’[/quote]
Liefde voor literatuur zit zo diep bij Dick Matena, dat hij daar iets mee wilde doen. ‘De Avonden vind ik het beste Nederlandstalige boek ooit. Dat verstrippen leek onmogelijk. Ofwel je gaat, zoals bij boekverfilmingen, filteren: het verhaal herschikken en delen laten liggen – maar dat wilde ik niet. Ofwel je gaat het boek in z’n geheel bewerken – maar dat zou een onmogelijke uitgave worden.’ Hij begon nochtans met de eerste pagina uit de roman en legde het in april 2001 voor aan Reve en diens partner Schafthuizen.
‘Ik kende toen niemand uit de literaire wereld. Het was voor mij een kans om met Reve, mijn held, te kunnen praten, zonder verdere verwachtingen. Mocht hij het niet willen, dan hing ik die proeven boven mijn bed en was ik wat anders gaan doen.’
Maar Reve en Schafthuizen vonden het wél interessant. Dat staat zelfs op beeld. Na de uitzending daarvan kende iedereen in Amsterdam Dick Matena. Hij voltooide zijn verstripping van De Avonden en zou daarna nog vier boeken verstrippen, waaronder Kaas van Willem Elsschot en Kort Amerikaans van Jan Wolkers. Boeken die diep in de Nederlandse literatuur verankerd liggen, boeken van canonieke schrijvers. Wie zo’n gedurfd project onderneemt met die boeken zou niet onopgemerkt moeten blijven. De realiteit was anders.
‘Mensen uit de stripwereld vinden het geen strip omdat ze het te tekstueel vinden. En mensen uit de literaire wereld vinden het niet literair genoeg. Nederland is een heel lastig land voor een striptekenaar. In België kun je bij wijze van spreken met een politicus over strips praten, het is daar een gerespecteerd ambacht zoals dat van een metselaar, een bakker, een docent. Ik ontving de Belgische Staatsprijs voor het Beeldverhaal. Er kwam een grote tentoonstelling in het Koninklijk Museum voor de Schone Kunsten in Antwerpen, dat mijn verstripping van Elsschots Kaas integraal vertoonde. Nederland zweeg.’
[quote]’Nederland is een heel lastig land voor een striptekenaar. In België kun je bij wijze van spreken met een politicus over strips praten, het is daar een gerespecteerd ambacht zoals dat van een metselaar, een bakker, een docent.'[/quote]
Dick Matena had niet alleen artistieke tegenslag. ‘Ik heb me die jaren kapot gewerkt. Ik dacht iets moois te zijn begonnen maar het heeft me opgebroken. Mijn spaargeld is op en mijn gezondheid is naar de gallemiezen. Afgelopen najaar kreeg ik een hartinfarct.’ Zijn project kreeg geen navolging. Wat Matena stoort, is dat er een genre is ontstaan dat lijkt op wat hij doet, zij het commerciëler en inhoudelijk teleurstellend. ‘De ‘graphic novel’ bestaat nu, al komt er vooral veel beroerd werk uit.’ Turks Fruit zou Matena nog wel willen verstrippen. Maar verder? Na meer dan twaalf jaren hard werken zet hij definitief een punt achter de verstrippingen. De liefhebber van literatuur en strips in hem blijft echter onverminderd in leven.
