Dat de line-up van Lowlands naast acts als Stromae, Queens of the Stone Age en Imagine Dragons ook literaire optredens kent, weet niet iedereen. Wie de Alpha-tent dit weekend verruilde voor de Romeo kwam echter voor mooie boekige verrassingen staan. De Boekenkrant-redactie mocht zaterdag lekker meefeesten.
Het is elf uur ’s ochtends wanneer ik onder de welbekende fabriekspijpen boven de ingang van Lowlands doorloop. De grijsbewolkte lucht boven mijn hoofd vormt een schel contrast met de kleurige zee aan tenten en de bevreemdende optocht die vlakbij de toegangspoort plaatsvindt. Een groep kunstenaars, muzikanten en festivalgangers zingt vrolijk en laat met karton in elkaar geknutselde vissen, zeepaardjes en octopussen als protestborden in een demonstratie boven hun hoofden dansen. ‘We varen, we varen, we varen… We varen de zon tegemoet,’ wordt er gezongen. Ik zing zachtjes mee, terwijl ik mij langzaam richting de Lowlands Book Store verplaats. Rechtsaf bij de schommels voor grote mensen, achter het filosofiecafé en de literaire tattooshop en naast Lake Lowlands, staat de Romeo – de plek waar ik vandaag het grootste deel van mijn tijd door zal brengen. De binnenkant van de Romeo is een combinatie van een talkshowset en een circustent. Een man in een zilvergrijs pak, zebrastreepjes-overhemd en Elvsibril is gastheer. Tot een uurtje of zes stelt hij ons voor aan dichters, auteurs en andere boekenliefhebbers. ’s Avonds zal ik mijn laarzen kapot dansen bij The Kik, wegzwijmelen bij The National en gieren van het lachen om de slechtste filmtrailers tijdens de Nacht van de Wansmaak. Maar voor nu volg ik het literaire bloed in mijn aderen en laat ik me meevoeren door de wonderbaarlijke wereld van de Lowlands Bookstore.
Miss Yellow Hair
Voor het optreden van Iris Hannema, alias Miss Yellow Hair, wordt het publiek geïntimideerd door twee Pakistaanse soldaten met zweepjes. Ze lopen dreigend heen en weer totdat Hannema eindelijk het podium beklimt. ‘Wie is er ooit in Pakistan op vakantie geweest?’ vraagt ze opgewekt. Welgeteld twee mannelijke publieksleden, zo blijkt. Al gauw maakt Hannema duidelijk dat een bezoek aan Pakistan voor een vrouw heel anders is – en dat houdt niet op bij het dragen van een hoofddoekje. ‘Het is een echte mannencultuur,’ aldus Hannema. ‘Maar bij de zoveelste man die je aanstaart terwijl hij aan zijn piemel trekt, in je borsten knijpt of je kruis vastgrijpt, begint het toch wat vervelend te worden.’ Zo beginnen we aan een halfuur durende reis, waarbij Hannema ons aan de hand van filmpjes en vakantiefoto’s meeneemt naar een land met een compleet andere cultuur dan de onze. Tijdens haar verblijf werd ze ten huwelijk gevraagd door een polygamist en werd ze in één stad continu begeleid door een scala aan politiemannen. Gelukkig weerhielden de anti-feministische kanten van Pakistan Hannema er niet van om een aantal onvergetelijke ervaringen op te doen. Zo rookte ze tijdens een bijzondere religieuze happening hasj in een tempel. Hannema heeft een aanstekelijke en natuurlijke vertelstijl. Wanneer de techniek faalt en ze door een niet-werkend videoscherm even van haar verhaal af moet wijken, lijkt er van zenuwen geen spoor. Ze doet meer dan alleen maar vakantiefoto’s laten zien: met verve maakt ze de reislust van het publiek klaarwakker. Voor de dames in het publiek heeft ze echter wel een laatste, onmisbare tip: draag in Pakistan altijd een trouwring – alleen dan zullen de mannen je eens met rust laten.
Duo-debuteren
Maurice Seleky interviewt twee zussen die allebei dit jaar een boek uitbrachten. De boeken van Eva en Renee Kelder hadden qua onderwerp echter niet verder van elkaar af kunnen liggen. Seleky leidt een persoonlijk en openhartig gesprek, waarin beide dames vertellen over hun bijzondere boeken. Eva Kelder leverde met Het leek stiller dan het was een roman af over een jonge vrouw die worstelt met de drang naar maatschappelijk succes. Renee Kelder schreef in Parttime Junkie een autobiografisch verhaal over haar zes jaar durende verslaving aan GHB. Haar eerste drugservaring, nota bene op Lowlands, eindigde in een bad trip. Uiteindelijk raakte ze door haar foute vrienden verzeild in een wereld van drugsgebruik, die ze angstvallig verborgen hield voor haar familie. Zus Eva: ‘Renee was overal fobisch voor – zelfs voor roltrappen. Het was een waterdicht alibi: ze zou nooit drugs durven te gebruiken!’ Het publiek dat naar de gezusters Kelder is komen kijken is wat tam. Dit komt vooral naar voren wanneer Seleky twee boeken weg probeert te geven. Dat Seleky zijn toeschouwers vraagt om in ruil voor een boek hun meest gênante seksverhaal aan een zaal vol Lowlanders te vertellen, helpt de zaak ook niet verder. Het verhaal van de dames zelf en de meegenomen muzikant Veelbelovend – de vriend van Renee, die een titelsong over haar boek schreef – maken dat gelukkig helemaal goed.
Karl Ove Knausgård
De rij die zich voor de Romeo-tent uitstrekt voor het optreden van Karl Ove Knausgård is indrukwekkend. Hij is dan ook een literaire rockster – zo wordt hij in ieder geval geïntroduceerd door interviewster Renske Jonkman. Van zijn plek op het podium is Knausgård nog niet helemaal bewust: tijdens het voordragen uit zijn boekenserie Mijn strijd staat de lange Scandinaviër pal voor de vertaling op het scherm achter hem. Het is geen ramp, omdat de cadans van de Noorse taal en het rustige geluid van Knausgårds stem genoeg overlaten om van te genieten. De zinnen die het publiek meekrijgt over tienerverliefdheid en ongemakkelijke pubersituaties zijn herkenbare emoties gegoten in een hoogstaande literaire vorm. Het lijkt of interviewster Jonkman zo van haar stuk is gebracht van de voordracht dat ze af en toe niet helemaal uit haar woorden komt: een aantal vragen komen er wat hakkelend uit. Knausgård blijft echter rustig, vriendelijk en uitermate intrigerend. Hij vertelt hoe zijn oude jeugdbandje (‘We weren’t any good’) binnenkort per abuis in de vier grootste muziekzalen van Noorwegen zal spelen, hoe hij als beginnend schrijver onbewust Proust kopieerde en hoe hij kwaliteit in literatuur koppelt aan individualiteit. Zijn boeken gaan over de routine van ieders leven. ‘Iedereen beleeft routines. Wanneer je kinderen krijgt, wordt dat erger. Maar als je schrijft, kan zelfs het verschonen van luiers existentieel worden.’ De eerlijkheid waarmee hij sommige mensen uit zijn echte leven in zijn boeken beschrijft, levert de Noor af en toe morele twijfels op. ‘Ik voel me er goed over, maar tegelijkertijd slecht, omdat ik mensen heb geofferd op het altaar van de roman. […] Ik ben eigenlijk ook maar ongeveer 25% eerlijk in mijn boeken,’ voegt hij eraan toe. ‘Je kunt gewoon niet compleet eerlijk zijn, omdat dat te wreed is.’ Wanneer een dame in het publiek was brutaal vraagt naar de afwezigheid van Knausgårds moeder in Mijn strijd, licht de schrijver toe dat het wederom een kwestie van eerlijkheid is. ‘Conflicten zijn makkelijk om over te schrijven. Daarom komt mijn vader veel aan bod. Goede relaties kunnen echter onzichtbaar zijn – zeker als je narcistisch bent.’ Vreemd: van dat narcisme merken we vandaag weinig.
Schurkenbloed
Het Wilde Westen herleeft met Schurkenbloed. De klassieke roman van Carlos Blakes wordt in Biddinghuizen tot leven gewekt dankzij Han van Doorn, Djurre de Haan en Tim Knol in een cowboyhoed. Schrijver Jan van Mersbergen leest passages voor, terwijl de band klassieke countryhits speelt. Het resultaat is een hoorspel waarbij je, als je je ogen dicht doet, de samengeknepen ogen van Clint Eastwood voor je ziet. De show is wat aan de lange kant, maar doet de gemiddelde festivalganger ervan dromen om zijn poncho en regenlaarzen om te ruilen voor a horse with no name. Howdy, cowboy!
Sunday in the Village
Het schijnt een heus Amsterdams fenomeen te zijn: tijdens Sunday in the Village slaan schrijvers en muzikanten de handen ineen om samen een uniek optreden te verzorgen. Lucky Fonz III en Lieke Marsman presenteren een reeks gedichten begeleid door ontspannen gitaarspel. De volgende performer, Rina Mushonga, krijgt de propvolle tent doodstil zodra ze begint te zingen. Deze met een elektrische gitaar bewapende dame heeft een stem van een doorgewinterde sixties-soulzangeres waar de haren op je arm recht overeind van gaan staan. Haar muziek wordt afgewisseld met de gortdroge teksten van Anton Dautzenberg. Zijn beschrijvingen van de mogelijkheden van scheermesjes in zwembaden en op kinderfeestjes doen je evenveel gruwelen als schudden van het lachen. De poëzie van Thomas Verborgt mengt zich ten slotte uitstekend met de kunsten van troubadour Douwe Bob, die bekendheid verwierf tijdens het programma De beste singer-songwriter van Nederland. Kortom: Sunday in the Village is het ideale huwelijk tussen woord en muziek. Presentatoren Verborgt en Alma Mathijsen nodigen ons uit om in Amsterdam ook eens langs te komen. Het zou mooi zijn om dit pareltje ook eens op tour te laten gaan, zodat de mensen buiten Amsterdam en Biddinghuizen het ook mee kunnen krijgen.
Naar Lowlands kom je niet alleen voor de goede bandjes en de sfeer. Het is een festival waarop je net zo goed een optreden van het Nationale Ballet, een lezing van een astronaut, Chinese les en een optocht van kartonnen vissen kunt meemaken. Dat literatuur inmiddels een vast plekje in het brede scala van Lowlands heeft bemachtigd, is een zegen voor het publiek én de performers. Als ik aan het einde van de dag een drankje doe met Iris Hannema, vertelt ze me over de festivals die ze aan de andere kant van de wereld bezocht. Maar nergens zag ze een literair podium zoals je dat op Lowlands ziet. ‘Ik vind het heel leuk om hier op te treden. Er komen echt hele andere mensen kijken dan in de boekhandel. De mensen zijn jonger. Dat is gaaf.’
Wij kunnen niet wachten tot het Literaire Lowlands van 2015.
