Dit jaar viert Poetry International van 13 tot en met 16 juni zijn vijftigjarig bestaan. In de eerste jaren werd de poëzie van internationale dichters nog ter plekke vertaald, waarbij vlak voor het festival nog een handgeschreven tekst in elkaar werd gezet. Nu is er van Myanmar tot het Verenigd Koninkrijk een team van vertalers actief, dat de actuele dichtkunst uit hun land voor iedereen leesbaar maakt.
Door Ruth Janse
Poëzie ontoegankelijk en moeilijk? ‘Nee hoor!’ vindt Feline Streekstra, programmeur en coördinator vertalingen bij Poetry International. ‘Dat er wereldwijd zoveel diversiteit aan poëzie is en veel jonge dichters zo aansprekend en geëngageerd schrijven, was voor mij een echte eyeopener.’ Samen met Jan Baeke selecteert Streekstra elk jaar de optredende dichters en coördineert vervolgens de vertalingen van hun werk. De gedichten worden naar het Nederlands én Engels vertaald, zodat er ruimte is voor vergelijking en vertalers hun keuzes voor bepaalde woorden kunnen toelichten.
Tijdens het festival lezen dichters van over de hele wereld hun gedichten voor, die achter hen op een gigantisch scherm in vertaling te zien zijn. Streekstra: ‘Het fijne is dat je de poëzie niet alleen ziet, maar ook hoort. De dichter legt de klemtoon op bepaalde woorden, wat de begrijpelijkheid vergroot, maar ook het ritme en de muzikaliteit van de taal benadrukt.’ Bovendien is er vanwege de projectie van de tekst ook ruimte voor een combinatie met beeld, zoals het vertonen van een poëziefilm. Streekstra: ‘Beeldende kunst en poëzie zijn heel boeiende kunstvormen om met elkaar in dialoog te gaan.’
Jubileum
Op de vraag wat een hoogtepunt was de afgelopen jaren, antwoordt ze: ‘Het mooiste is als je merkt dat de poëzie het publiek raakt, zoals bij het optreden van de Chileense dichter Raúl Zurita in 2016. Hoe meer mensen ik sprak, van bezoekers tot dichters en recensenten, hoe sterker ik besefte dat zijn werk echt indruk heeft gemaakt. Daarom hebben we hem dit jaar opnieuw uitgenodigd.’
Het festival werd in 1970 voor het eerst gehouden. Oprichters Adriaan van der Staay en Martin Mooij waren het jaar daarvoor aanwezig op het Londense Poetry International Festival, en vonden dat een soortgelijk evenement ook in Rotterdam moest komen. In de volgende decennia is het uitgegroeid tot het grootste poëziefestival van Nederland.
De organisatie begint de dag na het festival al na te denken over de volgende editie. Streekstra: ‘Na afloop vragen we aan alle optredend auteurs of zij dichters uit eigen land willen inbrengen. Zo bouw je een netwerk van auteurs op, die zelf ook allerlei internationale contacten hebben. Hoe langer het festival bestaat, hoe groter het netwerk dus wordt.’ Ook de buitenlandse redacteuren en vertalers van Poetry International spelen hierin een belangrijke rol: ‘In China zul je net zoveel fantastische dichters hebben als in de Verenigde Staten, maar het is veel lastiger om daar een beeld van te krijgen als je de taal niet kent. Daarvoor zijn we afhankelijk van de vertalers Chinees, want zij spreken de taal en weten wat er in hun land actueel is.’
Vernieuwing
‘What happened to the future?’ is het thema dit jaar. Er is aandacht voor hoogtepunten uit het verleden, waarvoor trouwe gastdichters als Tom Lanoye en Rita Dove opnieuw optreden, maar de focus ligt vooral op de toekomst. Het festival verandert: het verhuist van de Stadsschouwburg naar de Doelen en wordt op donderdagavond geopend, waarna een barstensvol weekendprogramma volgt. ‘Met de workshops poëzie schrijven, performen, vertalen en drukkunst in de ochtend en de cafésetting met muzikanten later op de avond, richten we ons op nieuw talent en een divers publiek,’ legt Streekstra uit.
Ondanks dat het festival groeit en steeds succesvoller wordt, zijn er bij de organisatoren altijd onvermijdelijke stressmomenten. ‘Vorig jaar kreeg een dichter bijvoorbeeld geen visum en kwam Patricia Lockwood op het laatste moment niet wegens persoonlijke omstandigheden. Vervolgens liep een andere dichter voedselvergiftiging op tijdens de openingsavond. Dat zorgt voor paniek, want plotseling is er een gat in de programmering. Normaal gesproken staat het programma al een half jaar vast, maar tot nu toe is het elk jaar weer gelukt om alles rond te krijgen.’
Dichter aan het woord
Marieke Lucas Rijneveld: ‘Dit jaar is mijn eerste kans om het festival helemaal mee te maken, want toen ik er in 2016 de C. Buddingh-prijs in ontvangst nam, heb ik verder weinig gezien. Optreden is voor mij essentieel, omdat ik dat ook aan mijn werk verschuldigd ben. Ik zou het zielig voor de gedichten vinden als ze na het publiceren niet meer gehoord worden. En door het contact met de lezer leer ik kritischer naar mijn werk te kijken of er juist meer van te houden.’
Foto: Jan Baeke en Feline Streekstra © Hielke Grootendorst
