Ede, 29 augustus 2022. Een gezellig hoekje in de zonovergoten, bloeiende tuin van Jan Siebelink en een kopje koffie, zonder bijbedoelingen gepresenteerd met madeleines. Toepasselijk, want met Brengschuld is Siebelink nog eens teruggegaan naar de verloren tijd die hij eerder beschreef in zijn verhaal Witte chrysanten (1975) en zijn magnum opus Knielen op een bed violen (2005).
Door Marjon Nooij
In Brengschuld maken we opnieuw kennis met Ruben Sievez, de zoon van het hoofdpersonage uit Knielen op een bed violen. Ruben is 84 geworden en naar de kwekerij van zijn vader teruggegaan. De aanleiding is een brief met de boodschap dat zijn ouders te allen tijde in hun huis hadden mogen blijven wonen. Is Brengschuld een voortzetting van Knielen op een bed violen?
‘Natuurlijk denk je bij het lezen onmiddellijk aan het gezin en de kwekerij, en dus aan Knielen, maar het geeft een ander perspectief op de kwekerij en op wat er gebeurd is. Toen het allemaal nog heel behoorlijk ging en zij daar hun boterham verdienden, is er een moment geweest dat tot een verandering heeft geleid, namelijk dat de huurbaas komt te overlijden en hun huis te koop wordt gezet. Sievez heeft er geen geld voor, waardoor ze land moeten verkopen – en daar begint de ellende. Uit de brief blijkt dat het niet nodig is geweest. Dat is een nieuw perspectief op de situatie.’
In Knielen op een bed violen is ook sprake van de verkoop van een stuk grond. Het is in mijn beleving hetzelfde stuk grond dat verkocht wordt in beide boeken.
‘Ik denk dat je gelijk hebt. Het boek dat ik nu beschrijf zou eigenlijk nog geplaatst kunnen worden vóór Knielen: we komen in dit boek namelijk te weten wat de eigenlijke oorzaak en de essentie is van de neergang en de teloorgang van het bedrijf, meer nog dan de rol van Ruben. Hij krijgt het briefje op zijn verjaardag en begrijpt dat het anders had kunnen gaan. Dit gegeven kantelt het beeld dat is beschreven in Knielen. We zien dat door dat briefje het schuldgevoel bij de hoofdfiguur ineens weer actueel en urgent wordt. Er knapt iets in Ruben, die zo gevoelig was, die zijn vader zo nastond, als puber zo volledig betrokken was bij de kwekerij en zijn ouders wilde helpen door te proberen geld bij Delgijer los te krijgen. Hij bewerkstelligt daarmee ook nog min of meer de ondergang van de kwekerij.’
In hoeverre kun je zeggen dat Brengschuld en Knielen op een bed violen echt bij elkaar horen? In Brengschuld wordt een veel intiemere scène geschetst van het sterven van de vader.
‘Je moet beseffen dat Ruben hier 84 is, en dan komt dat briefje. Dat haalt het hele verleden in flitsen naar boven. Ik ga dus niet meer gedetailleerd op de dingen in. Nu zien we voor het eerst de intimiteit van het sterven van de vader en hoe die zoons daarmee omgaan. Het gaat in Brengschuld om schuld. Het is een andere kijk op de zaken en een laatste kijk, want Ruben zit ermee. Hij komt te weten dat het ook anders had kunnen zijn. Hij heeft als jonge jongen iets geprobeerd met een goede intentie, maar het is verkeerd afgelopen. Ik denk dat het briefje ook een soort verlossing geeft, zodat hij ook het leven kan verlaten.
‘In Brengschuld kom ik misschien nog dieper bij het geheim van de vader en kom ik toch nog, hoewel van veel grotere afstand, dichter bij hem door Ruben. Ik wilde dit verhaal vertellen en had het binnen vier à vijf maanden op papier. Ik heb het in een soort roes geschreven. Het lijkt me dat het nu definitief afgesloten is. Het heeft me al sinds mijn debuut Witte chrysanten beziggehouden. Zoals het nu geworden is, daar heb ik wel vrede mee.’
U heeft het nu voor Ruben op een rijtje gezet.
‘Zeker, zoveel kwaad heeft hij niet gedaan, daar was hij nog te jong voor. Hij wilde het allerbeste voor zijn ouders en dan gaat het uiteindelijk helemaal mis. Het helse kabaal dat uit de bouwput van de buurman kwam, ik kan het nog horen, het overstemde het hele gebied tot in de voorkamer toe. Elk weekend was het lawaaiig, echt dramatisch. Het zijn sterke gevoelens die dit verhaal naar voren hebben gebracht en ik had erg met die ouders te doen. Tijdens het schrijven was ik dicht bij hen. Ik zag ze scherp voor me en ik geloof dat ze het wel goed vinden dat ik dit heb gedaan.’
Kun je Brengschuld ook lezen zonder voorkennis van Knielen op een bed violen?
‘Nee, misschien niet. Mijn hele oeuvre grijpt in elkaar. Ik weet natuurlijk niet goed wat een boek met een lezer doet, en bij ieder ander zal het weer anders werken. Als er een boek van mij verschijnt, is er wel een bepaald verwachtingspatroon en men wil toch graag dat er weer een boek als Knielen verschijnt, mooi en aangrijpend, hoewel het ook heel divers is ontvangen.’
Jan Siebelink, Brengschuld, Uitgeverij De Bezige Bij, 176 pagina’s (€ 23,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie oktober 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
