Zoals de personages uit de Amerikaanse klassieker De tovenaar van Oz van L. Frank Baum allemaal op zoek zijn naar iets wat ze uiteindelijk in zichzelf vinden, heeft Marieke Nelissen door het verbeelden van dit sprookje de illustrator in zichzelf gevonden die ze altijd al heeft willen zijn.
De passie voor tekenen en voor verhalen met een magisch randje is er altijd geweest, maar pas wanneer Nelissen zelf kinderen krijgt wordt het nieuw leven ingeblazen. ‘Na mijn studie visuele communicatie heb ik eerst een tijd als kok gewerkt, omdat ik niet goed wist wat ik wilde,’ vertelt de illustrator; iets wat je je nauwelijks kunt voorstellen als je de prachtige schilderingen bij de nieuwe hervertelling van Margaretha van Andel van dit sprookje uit 1900 ziet. ‘Ook toen ik later bij een grafisch bureau terechtkwam, heb ik in jaren geen potlood aangeraakt,’ aldus Nelissen. ‘Maar toen ik mijn kinderen ging voorlezen, kreeg ik zulke sterke beelden in mijn hoofd, dat ik het verlangen om deze op papier te zetten niet langer kon negeren.’
In the picture
Nadat Nelissen in 2015 de jaarlijkse illustratiewedstrijd van Uitgeverij Lemniscaat wint, krijgt ze voor het eerst de mogelijkheid om een eigen project te initiëren. ‘Toen kwam gelijk De tovenaar van Oz naar boven,’ vertelt de illustrator. ‘Toen mijn kinderen en ik voor het eerst kennismaakten met het originele verhaal met tekeningen van Liesbeth Zwerger, vonden we het meteen fantastisch! Het meisje dat losgetrokken wordt uit haar omgeving en zich moet zien te redden in een andere wereld die totaal vreemd voor haar is, had een enorme aantrekkingskracht op me.’
De meeste mensen zullen het sprookje over Dorothy, die door een tornado samen met haar hondje Toto in het land van Oz terechtkomt, kennen van de vele bewerkingen die ervan gemaakt zijn. ‘Toch is het verhaal in Nederland nooit echt in the picture geweest,’ aldus Nelissen, die als kind de musicalbewerking met Michael Jackson zag. ‘En dat terwijl het door de diepere boodschappen boeiend en mooi genoeg is om ook nog met de kinderen van vandaag de dag te delen.’
Net als Dorothy begint Nelissen aan een inspirerende zoektocht, die haar langs de ‘koningin van de illustratoren’ voert: Rebecca Dautremer. ‘Zij heeft mij geleerd met gouache te werken en dat was liefde op het eerste gezicht,’ vertelt Nelissen. ‘Het is een verfsoort die je zowel dekkend als transparant kunt gebruiken, en ik vind vooral dat laatste heel mooi. Hierdoor creëer je een bepaalde diepte en fragiele sfeer, waardoor ik het idee krijg dat ik echt in de tekening verdwijn.’
Buiten beeld
Sfeer is heel belangrijk voor Nelissen. ‘Ik heb er bewust voor gekozen om geen acties weer te geven, want die verbeelden we vaak toch al in ons hoofd tijdens het lezen,’ legt ze uit. ‘Het leuke als illustrator vind ik juist om iets toe te voegen aan een tekst. Dat kan een bepaalde sfeer zijn, maar ook een gevoel.’ Als ik Nelissen vertel dat ik bijna duizelig werd van de tekening van Dorothy omringd door de giftige papavers, is ze blij verrast. ‘Dat was precies de bedoeling! Ik had Doortje in een klaprozenveld kunnen afbeelden, maar ik wilde juist dat gevoel van die bedwelming visualiseren. Dat is denk ik ook de reden dat ik zo lang op deze tekening heb gezeten. Er moest een soort beweging inzitten, zoals je die ook wel in films ziet, als de camera heel snel in- of uitzoomt. Dat was echt een nieuw experiment.’ Soms zit de kracht van het verbeelden juist in het weglaten. ‘Ik had de diamanten stad van de tovenaar van Oz kunnen tekenen, maar dat heb ik niet gedaan,’ vertelt de illustrator. ‘Het is zo’n bijzondere plek, dat iedereen die in zijn eigen hoofd moet creëren. Toch wilde ik wel iets met dat gevoel van verwondering doen. Toen heb ik de reizigers heel klein gereflecteerd in een tekening van een smaragd: gefragmenteerd en ondersteboven, om de indruk die de stad op ze maakt over te brengen. Voorheen had ik het gevoel dat ik het altijd maar net aanraakte, maar in de tekeningen die ik bij De tovenaar van Oz maakte zit eigenlijk alles wat ik belangrijk vind: het magisch-realistische en het aanspreken van de verbeeldingskracht van de kijker door niet alles te willen vertellen.’
Boekgegevens
L. Frank Baum, De tovenaar van Oz, hervertelling: Margaretha van Andel, illustraties: Marieke Nelissen, Uitgeverij Lemniscaat, 239 pagina’s (€ 22,95)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie oktober 2019.
