‘De leugen, vermomd als fictie, roept emoties op. En emotie is de belangrijkste kracht voor het waarderen van kunst. Je voelt pas hoe het in de negentiende eeuw in Nederland was, wanneer je De aardappeleters van Vincent van Gogh ziet. Je ervaart hoe het in Spanje moet zijn geweest tijdens de burgeroorlog als je naar Guernica van Picasso kijkt. De leugen laat de waarheid toe.’
Fictie, of de leugen, maakt het verleden toegankelijk?
‘Je kunt honderd geschiedenisboeken lezen, maar begrijp je dan ook wat er gebeurd is? Ik denk dat een fictief verhaal de sensatie veel beter overbrengt. Mensen zullen niet alleen plezier en ontspanning hebben als ze De koning lezen, maar ze leren en ervaren ook iets intensiefs. Literatuur is wat mij betreft net zo goed verheffing als ontspanning.’
Over welke geschiedenis gaat het boek?
‘De koning gaat over mijn betovergrootvader, die ruim honderd jaar geleden premier van Perzië was. Hij stond op gespannen voet met de sjah (koning), omdat ze tegengestelde belangen hadden. Eind negentiende eeuw ontstond een telegrafienetwerk, duizenden kilometers lang, over de wereld. Ook naar India moesten telegraaflijnen komen – dwars door Perzië. Door de voortschrijdende techniek begon in diezelfde tijd de grootschalige jacht op olie. Ineens was het land interessant voor Europa. Wat er toen gebeurd is, heeft in belangrijke mate bepaald hoe de Islamitische wereld er nu uitziet. De sjah was bang voor de vooruitgang, maar die was niet tegen te houden. De premier, mijn betovergrootvader, was juist voor samenwerken met het Westen.’
Zegt De koning ook iets over de recente gebeurtenissen in de Arabische wereld?
‘De koning verklaart het heden met het verleden. Het een nodig boek. We praten de laatste tijd bijvoorbeeld weer over een “missie naar Afghanistan”. We doen daarbij veel te gemakkelijk over het land en de regio. Wat is Afghanistan? Waar komt het land vandaan? En waar komt, bijvoorbeeld, Pakistan vandaan? Of Osama Bin Laden, en Sadam Hussein?’
Die vragen zijn toch al beantwoord? Er zijn dikke boeken, verhalen van ooggetuigen, journalistieke reportages…
‘Maar die feitelijke informatie voel je niet. Met een roman kan je een veel levendiger, overtuigender verhaal vertellen; dat lukt niet met journalistiek of non-fictie. Als mensen een roman lezen, met een hoofdpersonage in wie ze zich kunnen verplaatsen, begrijpen en voelen ze het pas.’
Eerder deed u iets vergelijkbaars met De boodschapper, uw roman over de profeet Mohammad.
‘Dat boek was belangrijk, omdat het voor mensen niet duidelijk is wie Mohammad is. Ook De boodschapper was een boek dat, via het medium van fictie, een onbekend terrein moest ontsluiten. Je kunt als Nederlander de koran lezen, maar voel je dan wie Mohammad was?’
Een roman over de profeet lijkt mij het hoogtepunt. Of niet?
‘Nee. De koning is mijn beste boek tot nu toe. Alles wat ik hiervoor schreef, inclusief De boodschapper, bleek een oefening te zijn. Waarom? Misschien omdat dit een wereldse geschiedenis is, en geen religieuze. Het verklaart veel actuele ontwikkelingen, zoals de huidige opstanden in de Arabische wereld. Wat daar verder gaat gebeuren? Geen idee. Het heeft tijd nodig. In Iran in 1979 zeiden ze te snel: “We hebben vertrouwen in Khomeini, laat hem het maar regelen.” Hopelijk denken ze nu beter en langer na over de toekomst.’
Kader Abdolah, De koning, Uitgeverij De Geus, ISBN 978 90 445 1542 8 (€ 22,50)
