Zin of geen zin, Isabel Allende begint standaard op 8 januari met het schrijven van een nieuw boek. ‘Ieder mens heeft een verhaal en soms is het prachtig materiaal voor literatuur. Ik heb een goed oog om te observeren en een goed oor om te luisteren,’ merkt de auteur op. In haar recente roman Violeta verweeft Allende het leven van haar moeder met dat van haarzelf.
Door Hugo Jager
‘We moeten ons bewust zijn van het verleden om ons heden te begrijpen en ons de toekomst voor te stellen,’ zegt de Chileense auteur. In haar nieuwe boek Violeta wordt de gelijknamige hoofdpersoon geboren tijdens de Spaanse griep en sterft tijdens de coronapandemie. Dat de geschiedenis zich zo nadrukkelijk herhaalt zet je aan het denken. Allende is optimistisch en benadrukt dat de geschiedenis zich alleen ontwikkelt in positieve zin. ‘De geschiedenis herhaalt zich, maar de mensheid evolueert. We bewegen niet in cirkels maar in spiralen. We leren langzaam van onze fouten, maar tegelijkertijd zijn we vandaag de dag beter dan ooit tevoren.’
Is dat niet een wat al te rooskleurig beeld nu we dagelijks afschuwelijke beelden zien van de Russische oorlog in Oekraïne? ‘Ik ben ervan overtuigd dat de eeuwige cirkel van geweld, waarin de mensheid duizenden jaren vastzit, alleen zal worden doorbroken als we de mannelijke overheersing vervangen door een andere beschaving. Eentje waarin vrouwen en mannen in gelijke aantallen en met gelijke macht de wereld besturen.’
Onafhankelijk
Als ze in de meerderheid zijn, gedragen machtige mannen zich vroeg of laat als monsters. Juist feminisme is dan ook een belangrijk thema in het boek. Violeta zet zich in voor vrouwen en richt een stichting op die slachtoffers van huiselijk geweld bijstaat. Het is een interessante parallel met het leven van de schrijfster zelf. Zij begon de Isabel Allende Foundation om vrouwen en kinderen in de hele wereld te helpen. ‘Net als ik creëert Violeta een stichting. Hoewel zij geïnspireerd is op mijn moeder, heeft ze ook veel van mij. Ik heb haar veel van mijn ervaringen gegeven, niet alleen als feministe.’ Daarmee doelt Allende bijvoorbeeld op haar liefdesaffaires. Steeds kiest Violeta voor uitersten. Zo wordt ze smoorverliefd op Julián en voelt zich seksueel enorm tot hem aangetrokken. Ook hier ziet Allende overeenkomsten met haar eigen leven. ‘Sommige van haar liefdesaffaires lijken op die van mij. Net als ik is ze impulsief, gepassioneerd en vol zelfspot. Misschien is zij de vrouw die ik had gewild dat mijn moeder was geweest: onafhankelijk en fel.’
Geen peper en zout
Het is duidelijk dat personages nooit toevallig in de boeken van Allende terechtkomen. ‘Ze hebben een plaats in de roman omdat ik ze nodig had. Vaak zijn mijn personages geïnspireerd op echte mensen. Soms zoek ik iemand die als voorbeeld kan dienen, omdat ik de complexiteit en tegenstrijdigheden van mensen wil uitdrukken.’ Toch pakten ze sommige zaken ook heel anders aan in dit boek. Waar we bijvoorbeeld in Het huis met de geesten in aanraking komen met magisch-realistische elementen, ontbreken die helemaal in Violeta. ‘Ik definieer magisch realisme als het vermogen om te accepteren dat er mysterie is in het universum en in ons leven. Er is veel dat we niet kunnen verklaren. Ik voel dat in mijn leven en het verschijnt vanzelf in mijn boeken.’ Ze verklaart waarom het in haar nieuwe roman niet van pas kwam. ‘Het is niet zoals peper en zout dat je hier en daar kunt strooien. Sommige boeken hebben het nodig en andere niet.’
Goed verhaal
Iets dat wel uit elk boek spreekt is maatschappelijke betrokkenheid. Of het nu de positie van vrouwen is of gewelddadig machtsvertoon in Latijns-Amerika. Maar ook hier kun je Allende niet betrappen op een vooropgezet plan. ‘Als ik fictie schrijf, wil ik gewoon een verhaal met mijn lezers delen. Ik probeer ze niets te leren, een boodschap over te brengen of van gedachten te doen veranderen. Als sommige lezers in mijn boeken over Latijns-Amerika leren, is dat omdat er in mijn verhalen altijd een gevoel van plaats en tijd is. Mijn personages leven niet in een luchtbel. Ze worden beïnvloed door de sociale en politieke omstandigheden.’
Allende schrijft al veertig jaar. Toch vreest ze niet dat ze op een dag geen inspiratie meer heeft. ‘Nooit zal ik zonder verhalen komen te zitten. Ik vraag mensen voortdurend om mij hun leven te vertellen. Eerlijk gezegd heb ik een verschrikkelijk geheugen voor alles, behalve een goed verhaal.’
Isabel Allende, Violeta, vertaling: Rikkie Degenaar, Uitgeverij Wereldbibliotheek, 382 pagina’s (€ 24,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
