Ine Boermans debuteert met Een opsomming van tekortkomingen, een roman die kan worden gedefinieerd als ‘kort en goed’. We volgen het leven van Lot, die als kind heen en weer werd gespeeld tussen haar rebelse moeder en moeilijke vader. Als haar moeder plots overlijdt, valt Lots wereld in duigen. In droogkomische gesprekken met haar ‘psych’ schetst ze een schrijnend beeld van een bijzondere familiedynamiek.
Door Mirjam Mulder
Voor ze in 2014 de pen oppakte, was Boermans jarenlang als beeldend kunstenaar actief geweest. Omdat ze benieuwd was of ze het kon, schreef ze zich op een dag in voor een schrijfcursus, en ging daarna naar de Schrijversvakschool. ‘Op aanraden van een docent ben ik essays gaan schrijven over mijzelf en kunst, voor verschillende tijdschriften. En langzamerhand verdween de kunst uit mijn schrijven en bleef het proza over, dus eigenlijk is dat verloop heel organisch gegaan.’
Ondanks dat ze dus nog maar relatief kortgeleden is begonnen met schrijven, legt ze in dit boek al meteen een heel eigen stijl aan de dag. Met weinig woorden weet ze de personages tot leven te wekken, of de vinger op de zere plek te leggen. Hoe heeft ze dat zo snel geleerd? ‘Dat komt misschien doordat je met kunst ook iets vertelt. Het middel is wel heel anders, maar het komt wel allemaal uit mij en mijn manier van denken.’
Herinneringen vangen
De rode draad in al haar werk is familie. Het is duidelijk een belangrijk thema voor de auteur. ‘Net als Lot in het boek heb ik niet zo veel familie; mijn moeder is ook heel vroeg overleden, en ik heb ook niet echt contact met mijn vader. Het is een thema waar ik veel mee bezig ben, zeker nu ik zelf een gezin heb.’ Het hebben van een familie, ergens bij horen, is een menselijke behoefte, denkt ze. ‘Je opvoeding geeft je een fundamenteel gevoel van zelfvertrouwen mee, en je familie is ook een vangnet. Natuurlijk komt daar soms jaloezie of ruzie bij kijken, maar je moet het toch met elkaar doen. Het is een soort liefdevol gekift. Omdat ik dat zelf niet heb, heb ik daar een heel romantisch beeld bij.’
De hoofdpersoon worstelt met het in leven houden van haar herinneringen aan haar moeder, ook doordat andere mensen – en dan vooral haar vader – die herinneringen lijken te willen kapen. Boermans: ‘Dat is denk ik ook een menselijk iets. Ik las een keer dat de mens zich vooral de goede dingen herinnert, want de slechte dingen komen vaak niet zo goed uit. Tenzij het echt een trauma is natuurlijk. Dat heb ik zelf ook ervaren. Toen mijn moeder overleed, hadden mensen die haar helemaal niet kenden ook ineens herinneringen aan haar. Dan dacht ik: “Joh, je hebt haar maar één keer gezien!” Als je doodgaat, dan gaat iedereen met je aan de haal.’
Mede daarom schrijft Lot berichten aan haar overleden moeder, als een soort dagboek. ‘Die brieven zitten op de een of andere manier door het hele boek. Zo schrijft de moeder brieven naar Lot als ze bij de vader gaat wonen, en zelfs als ze weer terug is blijft Lot briefjes schrijven naar haar moeder. Die hele familie schrijft de hele tijd brieven naar elkaar. Dat is hun manier van communiceren.’ De auteur doet dat in haar eigen leven ook regelmatig. ‘Juist door de afstand van het schrijven kan het intiemer zijn, je kunt langer nadenken over wat je zegt, je hebt het veel meer in de hand. De dingen die in een gesprek vaak in de weg zitten, die heb je niet met een brief. Dat is wat de hoofdpersoon zoekt, die controle.’
Geprakte sardientjes
‘Een klassiek narcist,’ oordeelt Lots psycholoog over haar vader. Hij hield eerst jarenlang vol dat Lot bij hem zou moeten wonen, omdat hij natuurlijk veel beter in opvoeden zou zijn dan haar moeder. Maar als ze dan uiteindelijk bij hem woont, valt hem dat nog vies tegen. De titel van het boek verwijst dan ook naar de brieven die de vader Lot op latere leeftijd schrijft, waarin hij telkens heel nauwgezet de manieren opsomt waarop ze hem heeft teleurgesteld, zoals ‘het niet dankbaar zijn voor de boterhammen met geprakte sardientjes’ die hij vaak voor haar had gemaakt.
Voor de lezer is het al heel gauw duidelijk dat de vader geen goede invloed heeft op Lot, en toch blijft ze hem terug verwelkomen in haar leven. Waarom doet ze dat? ‘Ik denk dat elk kind dat zal herkennen, dat je blijft zoeken naar erkenning bij je ouders, een soort hoop,’ zegt de auteur. ‘Hoe slechter de ouder, hoe loyaler het kind, las ik eens. Juist als je een hele goede ouder bent, maak je een kind in staat om grenzen te trekken. Maar als je dat gevoel van eigenwaarde niet hebt meegekregen, dan blijf je verlangen naar een brief waarin staat wat je wel goed hebt gedaan, dat je wel een leuk kind bent. Kinderen zijn gewoon ontzettend loyaal naar hun ouders. En zelfs als je dertig bent, dan ben je nog steeds iemands kind. Je blijft altijd dat kind.’
Boekgegevens
Ine Boermans, Een opsomming van tekortkomingen, Uitgeverij Orlando, 176 pagina’s (€ 20,00)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2021.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
