Han van Wieringen’s nieuwe dichtbundel homeland noordholland verschijnt eind november bij uitgeverij De Harmonie. Achter in café de Ysbreeker ontmoet ik de schrijver, en hebben we het over zijn nieuwe bundel, science fiction en meer.
Door: Jeroen van Wijk
Han van Wieringen komt vrolijk met zijn hond genaamd Otter naar binnen gelopen en zet zich aan het tafeltje. Ons gesprek gaat na een paar beleefdheden al snel over dichters. Over Wigman en Herzberg, de filosoof Bruno Latour, de huidige klimatologische crisis en natuurlijk over zijn nieuwe bundel homeland noordholland. Met het oog op de globale problemen van nu vraag ik Han of poëzie een maatschappelijke betrokkenheid moet hebben. Hij hoeft niet lang na te denken over zijn antwoord: ‘Nee, poëzie is een free agent die resoneert met zijn tijd. Poëzie moet niet maatschappelijk betrokken zijn, dat gebeurt vanzelf, ín degene die poëzie leest. Dat zie je ook bij repertoire toneel. Als we vandaag Hamlet spelen resoneert de krant van vandaag mee met die stokoude tekst van Shakespeare.’
De bundel homeland noordholland begint met een science fiction-achtige openingscyclus van twaalf gedichten, waarin zowel op de voor- als op de achtergrond met tijd gespeeld wordt, een modern wordingsverhaal is het, van mogelijk een nieuwe mens. Ik vraag Han of hij zijn verhaal ook een soort tijdloosheid wilde geven: ‘Ik zou niet kunnen zeggen dat ik het een tijdloosheid heb willen geven. Maar er is inderdaad wel iets aan de hand met de tijdsbeleving in de openingscyclus. Een van de redenen dat ik daar mee bezig was, is omdat ik afgelopen zomer de klimaatboeken van Bruno Latour had gelezen. Latour verbindt de klimatologische crisis aan de kenniscrisis. Hij stelt dat we kennis zijn verloren, -of eigenlijk zelf hebben vermorzeld, die we juist nu heel hard nodig hebben. Wat hij zegt, onder andere, is dat we diepe banden moeten aangaan met de inheemse volken van over de hele wereld, en van hen moeten gaan leren. Want zij hebben nog kennis over het leven in evenwicht met je omgeving. En, -en dit schokte me, ervaring met hoe het is als je grond je wordt afgenomen, iets dat ons nu door de klimaatcrisis dreigt te gebeuren.’
Verandering is continu
Het hondje Otter verkent ondertussen de lange bank waar hij op zit. Net als zanger David Bowie heeft hij twee verschillende oogkleuren. Hij kwispelt, terwijl Han verder spreekt over het belang van verandering en hoe dit in zijn bundel aan de orde komt: ‘Verandering is een voorwaarde van leven en volgens mij verlangen we naar niets liever dan naar verandering en is er tegelijk ook niets waar we zo bang voor zijn. De eerste keer dat iemand zwarte piet durfde te bevragen, of wat nu steeds meer gebeurt: ons economische systeem dat heeft geleidt tot klimaatverandering. Dat we systemen kunnen veranderen houdt me bezig. En ik heb in die cyclus onder andere gezocht naar hoe angstaanjagend en naar hoe levensbevestigend verandering is.’
Meer sciencefiction in de poëzie!
De bevlogenheid van Han werkt aanstekelijk en zijn woorden doen mij denken aan een quote van de filosoof Fredric Jameson : “It’s easier to imagine the end of the world than the end of capitalism.” Oftewel, het besef dat apocalyptische films en verhalen makkelijker te verzinnen zijn dan (nieuwe) economische systemen die divergeren van het kapitalisme.
In homeland noordholland combineert Han zijn poëzie dus met een genre dat wél vaak naar andere mogelijkheden zoekt, namelijk science fiction: ‘Tijdens het schrijven van de bundel was ik op een residency in Maleisië. Ik was daar onderzoek aan het doen voor een science fiction-theaterproject. We wilden met name de natuur van het regenwoud hierin laten resoneren. Samen met een toneelgezelschap heb ik gebouwd aan een wereld in de nabije toekomst van waaruit we verschillende toneelstukken kunnen maken. Wat voor mij als natuur nerd en scifi-fan geweldig was. Zulke heerlijke mogelijkheden, scifi als genre kan een hele nieuwe werkelijkheid presenteren, die één op één maatschappijkritisch kan zijn over de onze.’
In de openingscyclus vinden we ook het personage “de verzamelaar.” Han: In ‘The Carrier Bag Theory of Fiction’ van Ursula Leguin, een science fiction schrijver die ik bewonder, staat de verzamelaar voor degene die leeft én zorgdraagt: iemand die net genoeg plukt, snoeit en neemt om van te leven, zonder dat zijn handelen schadelijk is voor de omgeving. Het is een heel scherp essay, dat de wortels van onze moderne verhaalstructuren wil blootleggen. Ik heb LeGuin ook opgevoerd in een toneelwerk, waarin we (het toneelgezelschap Nineties Productions) verhalen hebben gerangschikt rondom een steen, een octopus en een varen. Helemáál weg van het menselijke. Die ik van de weeromstuit weer ontzettend ging missen.’ Hij lacht hard. ‘Niet met en niet zonder, hè.’
Ons gesprek meandert nog een eindje voort totdat we uitmonden voor de ingang van de Ysbreeker. Met Otter in zijn armen geeft Han mij een hand. Ik wens hem succes met het snoeien van de appelboom in zijn tuin, zwaai een laatste keer en vertrek met een frisse lading inspiratie weer richting mijn eigen ‘homeland’ in Leiden.
Han van Wieringen, homeland noordholland, Uitgeverij de Harmonie, 16 pagina’s (€15,90)
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
