‘Het landschap speelt bij mij een belangrijke rol, ook in De omweg. De vrouw – ik noem haar niet bij naam – heeft een haat-liefdeverhouding met de natuur. Als de natuur een personage zou zijn, zou het haar afwisselend omarmen en wegduwen. Het landschap is dus géén decor. Ik word ook altijd een beetje moe van die typeringen: “Gerbrand Bakker is de meester van de natuurbeschrijving.” Ik beschrijf niet, ik vind dat saai.’
Wat trekt de vrouw aan, wat stoot haar af?
‘De vrouw voelt zich aangetrokken door de schoonheid en de rust. Ze wil zich erin onderdompelen en doet dat, in het water, soms letterlijk. De ganzen voelen aan dat de vrouw eenzaam is, en proberen haar te beschermen. Maar de natuur is geen warme gastheer. Ze komt er in november en december, als het koud en regenachtig is. En er overkomen haar vervelende dingen. Een das bijt haar in de voet, de ganzen voor haar huis verdwijnen goeddeels. De natuur is in wezen onmenselijk. Daar moet ik als schrijver een menselijk hoekje in scheppen. Ook dat is een spel van aantrekken en afstoten.’
Hoe ontwikkelt haar verhouding tot de natuur zich?
‘Ze komt erachter dat de natuur sterker is dan zij, dat ze zich naar de natuur moet voegen. De vrouw is een vreemde in dat landschap. Ze weet bij toeval dat ze een gaspeldoorn ziet, bijvoorbeeld, maar ze ruikt een kokosgeur waarvan ze niet weet dat die geur van de gele bloemen van de gaspeldoorn komt. Ik had oorspronkelijk een heleboel namen van planten en dieren in het boek verwerkt, maar die zijn gesneuveld. De vrouw kent die namen ten slotte ook niet. Het maakt haar verweesd in de omgeving van Wales, waar het boek speelt.’
[quote]’De natuur is in wezen onmenselijk. Daar moet ik als schrijver een menselijk hoekje in scheppen. Ook dat is een spel van aantrekken en afstoten.'[/quote]
Ken je de natuur in Wales goed?
‘Zeker, ik kom er vaak. Het is een prachtig landschap. Oud, als je dat zo kan zeggen: als je er rondloopt, heb je het gevoel dat het er altijd al geweest is, en dat het er altijd zal blijven. Er staan dikke korstmossen op immense bomen, er liggen grote rotsen en stenen, er kronkelen kleine, ruig stromende beekjes. De natuur is wilder dan in Nederland, en zelfs het gecultiveerde boerenland is er rauwer en natuurlijker. Grote eiken staan midden op een akkerland, er zijn houtwallen. De natuur is een oergevoel.’
De jongen, met wie de vrouw eenzelfde soort haat-liefdeverhouding krijgt, lijkt daarin ook op de natuur.
‘De jongen staat voor een andere oerkracht: de dood. Net als het landschap is de vrouw hem afwisselend aan het aantrekken en afstoten. Hij is een van de weinige menselijke contacten die ze in de wildernis van Wales heeft. Ook die jongen is trouwens erg ‘natuurlijk’, hij is een boerenjongen, gevormd en geërodeerd door de elementen. Door intimiteit met hem te zoeken, probeert de vrouw erachter te komen of ze nog in staat is om samen te smelten met een ander mens, maar dat mislukt. Echt ‘natuurlijk’ is ze intussen echter ook niet geworden.’
Het brengt de vrouw in een vreemd krachtenveld.
‘De jongen wil haar redden maar ze staat het meestal niet toe. Soms wel, maar dan weet je niet wat hij uit gaat vreten. Op het laatst moet ze hem in de kelder stoppen om hem een plek te kunnen geven. Zoals ze de dood moet weghouden om hem welkom te kunnen heten.’
[styled_box title=”Over de auteur”]Bakkers debuutroman Boven is het stil was vermoedelijk een van de meest succesvolle debuten van de laatste jaren: in 2006, het jaar van publicatie, won het boek de Selexyz Debuutprijs en het Gouden Ezelsoor (bestverkochte debuutroman). Twee jaar later volgde de Boekdelenprijs, van bibliotheken en leeskringen, en de Franse prijzen Prix Millepages en Prix Initiales voor de vertaling (La-haut, tout est calme). En dit jaar nog won Boven is het stil de IMPAC Dublin Award, met een van de grootste geldbedragen ter wereld: honderdduizend euro.
Boekgegevens
Gerbrand Bakker, De omweg, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6294 9 (€ 19,90)
