In De smaak van de macht komen de vijf nog levende oud-premiers van Nederland aan het woord: Piet de Jong, Dries van Agt, Ruud Lubbers, Wim Kok en Jan Peter Balkenende. Oud-premier Ruud Lubbers doet onthullingen over de formatiebesprekingen die leidden tot een kabinet van VVD en CDA, met gedoogsteun van de PVV. En oud-premier Van Agt laat zich uit over pogingen van VVD, CDA en PVV om bij de Eerste Kamerverkiezingen tot een meerderheid in de Senaat te komen.
Ook komen mooie, robuuste uitspraken van oud-premier Piet de Jong voorbij: ‘(…) die rare rover van de zee, die er niet voor terug had gedeinsd vijandige schepen te torpederen.’ En lees je het gestileerde taalgebruik van Dries van Agt, die zo sprak – en spreekt – uit ‘ergernis over de voortgaande woekering van Amerikaans en Engels onkruid in onze taaltuin’. ‘Ik wilde de oud-premiers portretteren zoals ze zijn,’ zegt Annemarie Gualthérie van Weezel. ‘Ik kon ze alles vragen wat ik wilde en de oud-premiers hebben openhartig en eerlijk met mij gesproken.’
[quote]‘Woordkoorts, loslippigheid, logoree, verbale incontinentie zijn voor regeringsleiders politiek levensbedreigende aandoeningen.'[/quote]
Vormen de Algemene Politieke Beschouwingen en vooral de toon waarmee de minister-president werd aangesproken naar jouw idee een breuk met het verleden?
‘Alle minister-presidenten die ik heb geïnterviewd – met uitzondering van Piet de Jong, want die ging maar één keer per jaar naar de Tweede Kamer voor de Algemene Politieke Beschouwingen – geven toe dat hun relatie met het parlement een lastige was. Zo vertelt oud-premier Lubbers dat Drees hem heeft geleerd dat onverstoorbaarheid het allerbelangrijkste is in de politiek: “Die Kamer, die kakt maar tegen je aan, of ze springen tegen je op, maar je moet onverstoorbaar blijven, en die uitdrukking zit nog steeds in mijn kop.” Oud-premier Kok is er ook eerlijk over; hij merkt op dat hij geen heimwee heeft naar de talloze debatten waarvoor hij naar de Kamer moest komen. Hij beschrijft het als tegen heug en meug telkens weer worden opgeroepen, om je er vervolgens weer doorheen zien te slaan. Wat dat betreft is premier Rutte dan ook geen uitzondering; ook hij moet zich telkens weer zien te redden in de Tweede Kamer. Het ging er altijd al heftig aan toe in de Kamer, daar is iedereen het over eens, alleen de meningen verschillen, en de toon van het debat dat met de komst van de heer Wilders nu is veranderd.’
‘Woordkoorts, loslippigheid, logoree, verbale incontinentie zijn voor regeringsleiders politiek levensbedreigende aandoeningen (…),’ aldus Mark Eyskens in zijn voorwoord. Kun jij een van de oud-premiers hierop betrappen?’
‘Met de toename van het aantal debatten en de publieke optredens van een premier en door het steeds meer openbaar worden van zijn privéleven, neemt ook de kans toe dat hij zich verspreekt of een verbale blunder maakt. Vrijwel alle oud-premiers waren zich daarvan bewust en erkennen dat ze hierin fouten hebben gemaakt. Door de opkomst en vermenigvuldiging van de audiovisuele media, hebben premiers moeten leren omgaan met het feit dat alles dat gezegd kan worden, overal en altijd opgemerkt en razendsnel verspreid kan worden.’
Je vraagt de oud-premiers naar hun ‘grootste falen en succes’, en naar wat ze persoonlijk heeft geraakt. Wat heeft jou in de gesprekken persoonlijk geraakt?
‘Oud-premier Eyskens schrijft in het voorwoord dat je lijkkist in elkaar wordt getimmerd op het moment dat je als premier aantreedt. Daarnaast heeft het een enorme impact op je privéleven. Wat me duidelijk is geworden is dat het premierschap een loodzware taak is en dat op dankbaarheid niet gerekend hoeft te worden. Uiteraard valt er op ieder mens en zeker dus ook op iedere premier het een en ander aan te merken. Maar wanneer het gezegde waar is, dat elk land de regeringsleiders krijgt die het verdient, heeft Nederland tot dusver geen reden tot klagen gehad.’
Annemarie Gualthérie van Weezel is redacteur op de parlementaire redactie van de NOS in Den Haag en getrouwd met prins Carlos de Bourbon de Parme.
Boekgegevens
Annemarie Gualthérie van Weezel, De smaak van de macht, Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 542 9321 7 (€17,99)
