‘Onze Moraal is voortdurend in ontwikkeling,’ legt Van der Ham uit. ‘Je moet mensen de vrijheid kunnen geven om af te wijken. Maar ze moeten andere mensen niet schaden. Hoe ga je om het grijze gebied van ‘vrijheid’ rond drugs of prostitutie? Vroeger was “moraal” iets dat de kerk zich toe-eigende. Maar sinds de ontkerkelijking hebben mensen nog steeds behoefte aan morele debatten over dit soort dilemma’s. Hoe moet je een puber opvoeden, hoe ga je zelf om met verleidingen? Ik vind dat dit soort debatten ook door ‘de Vrije moraal’ moeten worden gevoerd.’
Wat is er zoal veranderd?
‘Een eeuw geleden was homoseksualiteit een morele zedenkwestie. Nu is het dermate geaccepteerd dat het vooral een kwestie van emancipatie is. Ook voorbehoedsmiddelen waren ooit onderwerp van heftig debat. Dat is nu geen moreel dilemma meer. Dilemma’s zijn er nu over porno, en Breezersletjes, prostitutie, drank en drugs.’
En over pedofilie…
‘In de jaren ’70 waren zowel christelijke als niet christelijke partijen inderdaad veel milder over pedofilie dan nu. Heel naïef vinden we dat nu – terecht. Er werd gedacht dat pubers weerbaar waren, dat ze “nee” konden zeggen als iets ze niet zinde. Hirsch Ballin van het CDA heeft in 1990 zelfs de wettelijke leeftijd voor legale seksuele activiteiten verlaagd van 16 naar 12!’
Dat staat haaks op de tegenwoordige kijk op pedofilie. Was die vrijheid dan geen kwestie van moraal?
‘Het is door Paars heel snel weer teruggedraaid. Het zal destijds met de beste bedoelingen zijn gedaan, maar jongeren hebben nu eenmaal extra bescherming nodig. Dat is voor mij een zeer liberaal, maar dus ook harde grens.’
Het heeft er dus niet zozeer mee te maken wat de bepaalde morele opvatting is, maar hoe die tot stand komt…
‘Maar morele opvatting is dat mensen vrij moeten zijn in hun keuze. Maar wanneer je daar oud genoeg voor bent, dat is dus steeds onderwerp van debat. Ook bij de minimumleeftijd voor alcohol, bijvoorbeeld. Wat ik een probleem vind is dat dit debat de afgelopen tien jaar steeds meer in de greep is gekomen door hypes. Nederland wordt dan afgeschilderd als een karikatuur. Er lijkt sprake van een morele paniek: in allerijl worden dingen verboden om maar de schijn van controle te wekken. Ik citeer Thorbecke in mijn boek. Hij waarschuwde 150 jaar geleden al voor de “ijdelheid der wetgever”. Je moet juist meer rust nemen om over bepaalde dingen na te denken, en gerichte maatregelen te nemen.’
En: hoe meer je verbiedt, hoe meer problemen je veroorzaakt, toch?
‘Je ziet dat in landen zoals Amerika. Drugs is daar illegaal en er zijn veel meer problemen. Abortus is illegaal en je ziet veel meer stiekeme abortussen en tienerzwangerschappen, met gezondheidsrisico’s van dien. Allerlei gevoelige onderwerpen worden niet besproken, maar worden tot moreel taboe verheven..’
Dat kan heel veel van mensen vragen – ze moeten over dingen nadenken waar ze helemaal niet geconfronteerd mee willen worden.
‘Dat kan, en mensen kunnen de keuze maken zich daarvan af te keren. Maar ik vind het belangrijk dat als je voor een moelijke keuzes rond seks, drank en drugs komt te staan je de grenzen kent van wat je zelf betamelijk vindt. Maar ook de politiek moet zich goed afvragen wanneer ze nieuwe regels bedenkt, en of ze problemen wel in het juiste perspectief zien. .’
Legt u dat eens uit…
‘Neem bijvoorbeeld het verhaal dat meisjes in de kelderboxen van flats in de Bijlmer seks hadden voor een Breezer. Het is gebeurd, dat valt niet te ontkennen. Maar hoeveel meisjes zijn het? In de media hoorde je ‘dat de seksuele moraal van de hele jeugd ontspoorde’ maar dat klopt helemaal niet. Ik zeg: stuur een hulpverlener naar die specifieke groep meisjes, maar ga niet de hele jeugd tot probleem verheffen.’
U had het eerder al over de morele dillema’s aan bijvoorbeeld vrijheden. Kan vrijheid worden misbruikt? Was Theo van Gogh bijvoorbeeld iemand die de vrijheid van meningsuiting misbruikte?
‘Nee. Van Gogh was grof, maar hij hield zich aan de mogelijkheden en begrenzingen van de wet. Binnen die grenzen heb je alle vrijheid, ook om te sarren. Zijn moordenaar was juist een bedreiging voor de vrijheid.’
Boris van der Ham, De vrije moraal – seks, drank en drugs in de Tweede Kamer, Uitgeverij Prometheus, ISBN 978 90 351 3893 3 (€ 12,50)
