‘Met een vorm van beleefdheid en een mate van doorzettingsvermogen zou ik uiteindelijk bereiken wat ik heb bereikt: doordringen tot de hoogste én de laagste rangen van het Vaticaan…’ Bart Demyttenaere slaagde erin om achter de schermen te geraken van het Vaticaan: in de ogen van velen een massief en ondoordringbaar machtscentrum, waarbinnen een rigide hiërarchie de oude machtsmuren overeind houdt. Hij sprak met leden van de Heilige Stoel en de Romeinse Curie, met schoonmakers, tuiniers en andere werknemers. Zelfs de paus wist hij te spreken. Bart Demyttenaere ontdekte een grotere waarheid binnen de raadselachtige muren van Vaticaanstad: er wonen mensen zoals u en ik.
De stoel van Petrus is een reeks persoonlijke portretten. Wat onthullen ze over het Vaticaan?
‘Voornamelijk dat iedereen daar ook van vlees en bloed is, en dat er veel verschillende, en soms tegengestelde standpunten bestaan. Iedere priester, bisschop of kardinaal kent zijn eigen beleving van het geloof. Daarnaast bleek het Vaticaan veel minder een massief en ondoordringbaar machtscentrum te zijn dan de buitenwacht denkt.’
Hoe komt dat misverstand er?
‘De stugge en onhandige communicatie van het Vaticaan naar de buitenwereld zorgt voor talrijke misverstanden rond de kerk. De kerk zou vaker persconferenties moeten houden, zoals de president van de VS. Rondom Obama is net zo’n bureaucratische en ambtelijke constructie gebouwd, maar vinden we hem onbereikbaar?’
Ging u neutraal tewerk?
‘De lectuur over het Vaticaan – net als de maatschappelijke standpunten hieromtrent – kun je verdelen in twee, beide vooringenomen kampen: de critici, die bij voorbaat negatief gestemd zijn, en de katholieken, of anderszins bewonderaars van het Vaticaan, die bij voorbaat positief gestemd zijn. Ik wilde geen van beide zijn. Tijdens mijn werk maakte ik mij er sterk van bewust dat ik de grootste leek was op dit gebied. Ik wilde klein zijn, ondergeschikt, en ik kon wat leren van de mensen die ik interviewde. Als het moest, wilde ik wel moeilijke vragen stellen, maar altijd met open vizier.’
Hoe lukte het u zoveel hooggeplaatste mensen binnen het Vaticaan te spreken?
‘Ik bezocht Rome tien keer, mijn werkbezoeken duurden tussen de vijf en de veertien dagen. Johan Bonny, staflid van de Pauselijke Raad voor de Bevordering van de Eenheid onder de Christenen en rector van het Belgisch Pauselijk College, was mijn gids. Bij onze eerste ontmoeting was hij gereserveerd. Ik legde hem het doel van mijn werkzaamheden uit. Dat ik met open vizier een eerlijk portret wilde maken van het Vaticaan. En vooral: een menselijk portret. Hij hielp me het vakjargon van het Vaticaan te begrijpen, hij vertaalde brieven vanuit, en in het Italiaans, hij bracht me in contact met mensen. Bonny leerde me hoe je binnen de muren van Vaticaanstad dient te communiceren.’
Waren de mensen die u interviewde achterdochtig?
‘Ik moest ze uiteraard uitleggen wat ik aan het doen was, maar daarna verleenden ze meestal alle medewerking. Zo ben ik steeds een tree hoger op de ladder geklommen, en omlaag. Na enkele bezoeken begreep ik dat de schoonmakers, die ik vlijtig bezig zag in de basiliek, een portret verdienden. En de webmaster, de tuinier, en de kledingmaker. Het Vaticaan bestaat uit veel onzichtbare personen, laag in rang, die het mede maken tot wat het is.’
De persoon in de hoogste rang, de Paus, ontmoette u ook. Hoe kreeg u dat voor elkaar?
‘Natuurlijk was het een vurige wens van me om de Paus te ontmoeten, maar ik begreep ook dat dit streven erg hoog gegrepen was, en zelfs in het beste geval veel tijd en moeite zou kosten. Ik kon natuurlijk niet direct binnenkomen en zeggen: “Ik wil de paus spreken”. Maar Bonny zei tegen me: “Je bent al zo lang zo hard aan het werk, we zien wat je aan het doen bent. Je verdient het.” Kardinaal Danneels schreef een aanbevelingsbrief. Het leidde tot een audiëntie prima fila, op de eerste rij. Een eer die is weggelegd voor jaarlijks zo’n 250 personen.’
Meer informatie over dit boek en het werk van Bart Demyttenaere is te zien op www.bartdemyttenaere.be.
Bart Demyttenaere, De stoel van Petrus, Uitgeverij Ten Have, ISBN 978 90 790 0118 7 (€ 25,00)
