Eén opvallende overeenkomst met Dirk van Bastelaere is de verwijzing naar Trakl. Deze Oostenrijkse expressionistische dichter (1887-1914), geestelijk labiel, schreef bepaald naargeestige gedichten. Met deze verwijzing wil Ter Balkt, in het maatschappijkritisch te interpreteren gedicht ’hela, Heiligendamm!’, de misstanden in de wereld aan de kaak stellen. Heiligendamm was de plek van de G8-conferentie in 2007, de aanleiding voor het gedicht, dat genadeloos op de egocentrische verrijking, decadentie en tunnelvisie van het Westen (“kreupelhout Economische Groei”) wijst, terwijl een bijgevoegde foto van enkele weken na de kernramp in Tsjernobyl een aantal stervende koeien toont. Vooral in de laatste strofe is Ter Balkt ongemeen fel.
Ter Balkt is dus kritisch tegenover de huidige maatschappij, maar laat ook zien hoe het volgens hem wél moet. Hij breekt een lans voor het schone, het natuurlijke. Exemplarisch is hierin het zeer metaforische en zeer sterke gedicht ‘de dennen’. Alsof hij de lezer aan de hand meeneemt naar voorbeelden van het mooie, het goede, leidt hij de lezer rond in een verstild dennenbos: “dennenbossen, scheef als dronkaards”, “in de grond geplante zwepen”. Op de grond liggende denappels zijn “verschrompelde strottenhoofden van reuzen” en “dennen zijn de kelders van de luchten”. ‘De wan’ is, zoals ‘de dennen’, een wenk naar het natuurlijke (kaf wordt van koren gescheiden met een wan), maar meer nog een mythisch gedicht. De wanner wordt, zoals Ter Balkt het verwoordt, “duiveluitbanner, korenkarner”, hij scheidt de tegenstellingen van elkaar, van klein tot kosmisch.
Opvallend zijn ook de gedichten die aan Nijmegen, zijn woonplaats, gewijd zijn. De dichtbundel opent met een grillig, mythisch vierluik, ‘Nijmeegse getijden’, waarin hij een 15e-eeuwse zwerftocht van drie broers beschrijft, naar Frankrijk. Door de broers met Jeanne d’Arc en met de auteur van de Bijbelse Apocalyps te verbinden, wordt de reis een legende. Later in de bundel herinnert hij kort aan het geallieerde bombardement op Nijmegen, 22 februari 1944, met het gedicht ‘na het luchtaanval’ (een gedicht wat indruk wekt door de sobere sfeer en de krachtige beeldspraak) en ‘groeten uit Nijmegen’. Deze gedichten wijken wat af van het zeer metaforische en op het eerste oog ook cryptische taalgebruik in de bundel; ze lijken haast neoromantisch in plaats van avant-gardistisch. Ter Balkt schrijft bepaald geen poëzie voor beginners, maar wie de moeite neemt om de gedichten goed door te laten dringen, zal zeer onder de indruk zijn van deze bundel.
H.H. ter Balkt, ‘Vuur’, Uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 978 90 234 2770 4 (€ 16,50)
H.H. ter Balkt – Vuur
