Het verzet van Nederland tegen de Indonesische onafhankelijkheid blijft een van de meest schaamtevolle episoden uit onze geschiedenis. In Vergeten door het vaderland wordt er aandacht geschonken aan het minder bekende fenomeen van Nederlanders die niet meer terug konden naar het vaderland.
Auteur Wilma van der Maten is correspondent in Jakarta voor onder meer Het Parool en Elsevier en portretteert in Vergeten door het vaderland verschillende Nederlanders die na de onafhankelijkheid van Indonesië niet meer weg konden uit het land. Het zijn veelal schrijnende verhalen die worden verteld.
De Nederlandse regering staat in de jaren vijftig afhoudend tegenover de komst van Indische Nederlanders. In een rapport van een ambtelijke commissie uit 1952 valt te lezen dat ‘kinderen van Indische Nederlanders van een tropisch land zijn met een daaraan inherent verbonden laag arbeidstempo, specifieke oosterse eigenschappen en gedragingen.’ Deze racistische opstelling heeft als gevolg dat de drempel voor de reis naar Nederland zo hoog mogelijk wordt gehouden.
Tegelijkertijd heerst er in Indonesië veel haat tegen de Indische Nederlanders, waardoor het leven van de achterblijvers zeer wordt bemoeilijkt. Een baan bemachtigen is voor slechts een enkeling weggelegd nadat de Nederlandse bedrijven worden genationaliseerd door de Indonesische overheid. Vrijwel alle mensen die in dit boek aan het woord komen vertellen dan ook over de armoede waarin ze hun hele leven hebben doorgebracht. Met Vergeten door het vaderland zet Van der Maten zich in om dit onrecht onder de aandacht te brengen en de Nederlandse regering aan te sporen om alsnog financiële genoegdoening aan de achterblijvers te betalen.
Dat streven is absoluut lovenswaardig en het is daarom jammer dat de leesbaarheid van het boek wordt belemmerd door de opbouw en de soms slordige schrijfstijl waar Van der Maten voor gekozen heeft. In een zeer snel tempo worden er getuigenissen van Indische Nederlanders op de lezer afgevuurd, waardoor het al snel problematisch begint te worden om individuen te onderscheiden en waardoor de indruk die de verhalen maken al vroeg in het boek verloren gaat. Tegelijkertijd worden episoden uit de geschiedenis van Indonesië nodeloos vaak opnieuw uitgelegd.
Ondanks die tekortkomingen is het wél bewonderenswaardig om te lezen hoe zeer Wilma van der Maten meeleeft met de mensen wier verhalen ze opschrijft. Het is te hopen dat haar doel uiteindelijk bereikt wordt – een veel breder publiek zou kennis moeten nemen van deze trieste bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis.
Boekgegevens
Wilma van der Maten, Vergeten door het vaderland, Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 5429 384 2 (€ 17,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie oktober 2015.
