‘Na de begrafenis van Irakli Kostava tekende Soso boven de rechterknie van de spijkerbroek die Irakli had gedragen een zon en trok hem aan. Hij heeft hem tot zijn dood aangehouden. Hij werd er zelfs in begraven.’
Georgië, 19 november 1983: negen mannen kapen een vliegtuig. Het zijn intelligente mannen, kunstenaars en wetenschappers, en ze hebben de droom die bijna iedereen in een dictatuur heeft: ze willen vrijheid. De Sovjet-dictatuur waar ze al vele jaren onder lijden, willen ze ten koste van alles ontvluchten.
Dat proberen ze met bruut geweld voor elkaar te krijgen. Met zijn negenen zitten ze aan boord van een vliegtuig dat van de Georgische hoofdstad Tblisi naar Leningrad moet vliegen. Nadat het vliegtuig is opgestegen, grijpen de negen hun kans: ze gaan naar de cockpit en eisen dat de piloot naar Turkije vliegt.
Hun doel bereiken ze niet: de crewleden boden verzetten zich. Het vliegtuig keert terug naar Tblisi. De autoriteiten weigeren te onderhandelen en ten koste van de levens van acht onschuldige reizigers bestormen ze het vliegtuig om de kapers te arresteren.
De kapers hebben de Russische KBG schromelijk onderschat. Hun actie was misschien sympathiek, maar ook lichtzinnig. Na een showproces werden de kapers, op een na, ter dood veroordeeld en geëxecuteerd. Voor veel Georgiërs zijn de kapers echter helden.
Weg uit de USSR is meer dan een hervertelling van de feiten met een narratief. Turashvili richt zich op de persoonlijke dimensie, hij wil de mensen achter de kapers ontdekken. Wat drijft mensen om zo’n naïef idee uit te voeren? Was het een terroristische daad, zoals de Russen beweerden?
Auteur Turashvili legt in zijn introductie kort uit waar de verlangens van jongeren in de Sovjetdictatuur naar uit gingen: Amerikaanse spijkerbroeken. De propaganda was immers volledig op Amerikaanse waarden gericht en dat was kennelijk iets wat jongeren gelukkig zou maken. En wat is er Amerikaanser dan een spijkerbroek?
De kapers droegen spijkerbroeken, werden verhoord en veroordeeld terwijl ze die spijkerbroeken droegen en stierven in de spijkerbroeken. Vijftien jaar later, wanneer de lichamen worden opgegraven, blijken de spijkerbroeken nog volledig intact.
Boekgegevens
Dato Turashvili, Weg uit de USSR, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6392 2 (€ 18,90)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2013.
