Aanstaande donderdag gaat de jaarlijkse Poëzieweek van start. Wie in de periode van 28 januari tot en met 3 februari €12,50 besteedt aan poëzie, krijgt van zijn boekhandelaar het Poëziegeschenk Neem en lees cadeau. Wij spraken auteur Stefan Hertmans over het geschenk en over zijn visie op poëzie. ‘Je moet vertrouwen hebben in het genre voor het zich opent.’
Wat meteen opvalt is de optimistische kijk die Hertmans heeft als het om poëzie gaat. ‘Poëzie heeft voor mij een heel vanzelfsprekende plaats in de samenleving. Er zijn ontzettend veel mensen die gedichten lezen. Er wordt altijd gedaan alsof het zo marginaal is, maar dat is eigenlijk niet zo.’ De afgelopen jaren ziet Hertmans een nieuwe wending waarin poëzie weer naar boven komt, mede dankzij internet. Hij verwijst naar Facebook, waar hij mensen met grote regelmaat gedichten op ziet plaatsen. ‘Ik denk dat we aan het einde zijn gekomen van een periode van zo’n tweeënhalve eeuw waarin de roman dominant is geweest.’
Toch moet ook hij erkennen dat de dichtkunst het niet makkelijk heeft. ‘Er is minder publiek dan nodig is om de poëzie rendabel te maken, economisch gezien. Cultureel gezien zie je een soort tweedeling. Bij bepaalde mensen heeft poëzie een hoge status. Maar heel veel anderen bekijken het alsof wij een ouderwetse club macrameërs zijn, alsof het iets stoffigs is.’
Hertmans weet het imagoprobleem waar het genre onder lijdt mooi te verwoorden: ‘Mensen vinden poëzie vaak heel moeilijk, nog voordat ze het gelezen hebben. Dat is natuurlijk een geval van tekstueel racisme.’ Wat zou hij tegen deze mensen willen zeggen? ‘Neem en lees. Dat zou ik zeggen.’
Natuurlijk is poëzie lezen niet hetzelfde als het lezen van een roman. ‘Je moet iets actievers doen dan bij proza,’ legt Hertmans uit. ‘Maar dat is ook de uitnodiging bij Neem en lees: stop er jezelf in. Kom zelf uit de kast. Lees het zoals je denkt dat je het moet lezen. Projecteer je eigen ervaringen en herinneringen erop en het zal zich voor je openen.’
Maar hoe doe je dat dan precies? ‘Je moet je tunen. Iemand die regel één van een gedicht leest, en die voordat hij die begrijpt niet naar regel twee wil, zal nooit poëzie begrijpen. Je moet doorlezen, en regel veertien zal je misschien vertellen wat regel één betekent. Je moet de muzikale gave hebben om met je intuïtie te lezen en je laten meeslepen door de tune. Ik zeg vaak dat een gedicht een songtekst is waarbij de lezer zelf de melodie moet verzinnen.’
Dat je bij het lezen van gedichten op een andere manier met taal bezig bent is niet zo gek, aangezien poëzie volgens Hertmans een bijzondere functie vervult. ‘Poëzie dient ervoor om je een beetje te laten afkicken van een te functioneel gebruik van taal. We gebruiken taal voortdurend als een kruiwagen, maar kijk ook eens naar hoe die kruiwagen in elkaar zit.’
Hertmans’ boodschap is duidelijk: neem en lees, tune in en onderzoek die kruiwagen. Neem de uitdaging aan en schaf deze week een dichtbundel aan.
Foto: Marc-Brester
Boekgegevens
Stefan Hertmans, Neem en lees, Uitgave van het CPNB (gratis bij besteding van € 12,50 aan poëzie)
