Honderd jaar geleden vonden een miljoen Armeniërs de dood tijdens de Armeense Genocide. Althans, zo staat deze tragedie bij de Armenen bekend. De Turken noemen het de Armeense Kwestie. Voor Bloedbroeders gingen de Turkse journalist Sinan Can en de Armeense musicalacteur Ara Halici op zoek naar de waarheid achter dit trauma uit hun gemeenschappelijke verleden.
De Armeense Genocide roept nog steeds veel discussie op tussen Turken en Armenen. Wat is er precies gebeurd in 1915? Can en Halici vroegen zich af welke rol hun eigen families in deze Armeense tragedie speelden. Hun zoektocht leidde hen naar Turkije en Armenië, waar ze hun bevindingen vastlegden voor de documentaire Bloedbroeders en voor het gelijknamige boek. ‘Ik wilde weten wat zich honderd jaar geleden in het land van mijn ouders heeft afgespeeld’, zegt Can. ‘Door dat samen met een Armeniër te doen, konden we de kwestie vanuit twee perspectieven bekijken en vertellen.’
Ara, wat was voor jou de reden om aan dit project mee te werken?
Halici: ‘Miljoenen vragen en emoties gierden door mijn lichaam toen Sinan belde. Ik was me ervan bewust dat het een lastig onderwerp was, maar omdat ik er weinig van wist zag ik de beladenheid ervan nog niet. Onze bevlogenheid en nieuwsgierigheid zorgden ervoor dat we samen het avontuur aan wilden gaan. We wilden beiden op zoek naar onze familiegeschiedenis. Zo startte onze reis van de Bloedbroeders.’
Jullie reis is vastgelegd in zowel een documentaireserie als een boek. De serie werd tijdens jullie reis geproduceerd. Hoe verliep het schrijfproces van het boek?
Halici: ‘De gesprekken voor een boek waren al voor onze reis in gang gezet. Daarom hield ik een dagboek bij tijdens de reis. Het echte schrijven begon pas maanden later.’
Can: ‘Bloedbroeders is ons debuut, dus hielden we tijdens het schrijven nauw contact met de uitgever. Het boek moest geen geschiedenisles worden. We verkondigen niet dé waarheid, maar onze waarheid. Het is een persoonlijk verslag geworden van onze bevindingen. Verhalen verbinden mensen en zorgen voor empathie, en dat is wat wij willen bereiken met het boek.’
Halici: ‘Het schrijven was verder een behoorlijk individueel proces. We hebben nauwelijks samen geschreven en pas op het laatste moment lazen we elkaars stukken. Zo hebben we ervoor gezorgd dat de lezer een inkijk krijgt in onze ziel. Want waar in de documentaireserie de beelden voor zich spreken, is het boek uitgebreider als het gaat om gevoelens.’
Er heerst een taboe op de TurksArmeense kwestie. Denken jullie dat mensen klaar zijn om erover te praten?
Halici: ‘Taboes zijn er om doorbroken te worden. Tijden en mensen veranderen, en in Turkije is een nieuwe generatie opgestaan die wil weten wat er zich honderd jaar geleden heeft afgespeeld in hun land. Je bent maar een muisklik verwijderd van heel veel informatie op internet en die informatie bereikt steeds meer personen in Turkije. Dat zorgt ervoor dat steeds meer mensen met andere ogen gaan kijken naar de dramatische gebeurtenissen van 1915. Er blijven natuurlijk altijd mensen die barrières opwerpen om de verzoening tegen te gaan, maar wij geloven dat Turken en Armenen elkaar een eeuw na de gebeurtenis weer gaan vinden.’
Was er, ondanks jullie verscheurde verleden, ruimte voor vriendschap?
Can: ‘Onze band was tijdens de researchperiode hecht geworden.’
Halici: ‘Maar zo’n lange reis met een crew heeft daar wel weer effect op gehad. We hebben elkaar tijdens deze intense periode echt leren kennen: niet alleen de leuke en mooie kanten, ook de mindere en duistere kanten.’
Can: ‘Maar we gingen altijd met respect met elkaar om. Er waren momenten waarin we elkaar kwijt waren, maar soms moet je verdwalen om elkaar weer te vinden: na het schrijfproces zijn we toch wel echt bloedbroeders geworden.’
Hoe kijken jullie terug op de reis? Wat greep jullie het meeste aan?
Halici: ‘Het voelt alsof ik een steen heb verlegd. Hoe vaak krijg je de kans om je familiegeschiedenis uit te pluizen? En dan ook nog met een onderwerp dat erg heikel is.’
Can: ‘Menselijke verhalen hebben ons het meeste gegrepen: verhalen van verdriet, maar ook van vriendschap en vertrouwen. Met het immense leed hadden we het van tijd tot tijd erg zwaar.’
Het doel van jullie reis was opheldering verschaffen over de TurkseArmeense kwestie en ruimte bieden voor verzoening. Vinden jullie dat dit doel bereikt is?
Halici: ‘We hebben geprobeerd om naar het hele verhaal te kijken en alles naar eer en geweten te beoordelen. Maar de waarheid is de waarheid, hoe pijnlijk die soms ook is.’
Can: ‘Iedereen was voor ons verdacht; we hebben alles en iedereen tegen het licht gehouden. Zelfs van tijd tot tijd onszelf. We zijn dan ook onwijs dankbaar dat we de mogelijkheid hebben gekregen om een geweldige documentaireserie te maken, met een prachtboek erbij. Treed binnen en we nemen jullie mee op reis naar de ziel.’
Foto: Ernst Stolk
Boekgegevens
Sinan Can en Ara Halici, Bloedbroeders, Uitgeverij Unieboek Het Spectrum, ISBN 978 90 003 4348 5 (€ 19,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2015
