Dagen van schaamte van Lieneke Dijkzeul is een spannende psychologische thriller. Hoofdpersonage Pieter Elting wordt op klaarlichte dag ontvoerd en zonder verklaring opgesloten. De periodieke bezoeken van zijn ontvoerders leveren hem enkel cryptische antwoorden op. Samen met de lezer probeert hij de puzzelstukjes in elkaar te zetten: wie heeft hem ontvoerd, en waarom?
Lieneke Dijkzeul schrijft kinderboeken, scenario’s en spannende boeken. Vooral haar Vegter-politiethrillers zijn bij het grote publiek bekend.
We zien het grootste gedeelte van het verhaal door de ogen van Pieter. Hoe zou je hem omschrijven?
‘Naar de buitenwereld toe is hij ongelofelijk arrogant: een succesvol, geslaagd man. Hij is daadwerkelijk gaan geloven dat hij zo is, totdat hij ongenadig hard met zichzelf wordt geconfronteerd. Aan het begin denk je dat het een afschuwelijke man is, maar als die schijn wegsmelt, blijft er eigenlijk een heel bang, klein jongetje over. Hij is maar nauwelijks bereid om dat voor zichzelf toe te geven.’
Je beschrijft bepaalde elementen van de ontvoering erg gedetailleerd, zoals Pieters benauwdheid nadat een bivakmuts over zijn hoofd wordt getrokken. Is daar vooronderzoek bij komen kijken?
‘Sommige dingen kun je zelf uitproberen. Ooit heb ik mijn man gevraagd of hij er iets voor voelde om even in zijn auto in de achterbak te gaan liggen, maar daar had hij niet zo veel zin in. Ik heb hem ook al eens door de kamer gesleept, omdat hij voor lijk moest spelen. Dat vond hij wel genoeg. Wat betreft die bivakmuts: als je een wollen sjaal hoog optrekt in de winter, weet je al dat die na een kwartier nat wordt. Dat wordt heel onaangenaam. Laat staan als zo’n muts echt over je hoofd zit en ook nog achterstevoren. Maar goed, veel dingen kun je inschatten en de rest laat je over aan praktisch denken. Als schrijver heb ik een levendige verbeeldingskracht.’
Plan je bij het schrijven van een boek veel van tevoren?
‘Nee, ik plan niks. Wat dat betreft ben ik een chaoot. Ik weet natuurlijk wel hoe het verhaal in grote lijnen moet verlopen. Ook het slot weet ik altijd voordat ik begin met schrijven. Het komt zelfs voor dat ik het slot schrijf voordat ik aan het boek begin. Dat is erg prettig, want dan weet je waar je naartoe moet. Maar ik maak geen schema. Wel aantekeningen, maar dat doe ik gedurende de dag als ik niet aan het schrijven ben. Mijn huis is vergeven van de kleine papiertjes met daarop bijvoorbeeld flarden van dialogen. Maar er zijn geen schema’s aan de muur, geen ordners, geen mappen. Het is een tamelijk instinctief proces.’
Wat zou je het liefst hebben dat een lezer meeneemt na het lezen van Dagen van schaamte?
‘Ik ben nooit zo van het meenemen. Dat klinkt zo belerend. Ook toen ik nog kinderboeken schreef dacht ik, de moraal mag er niet vanaf druipen. Een beetje moralisme is geen ramp, maar ik denk dat de lezer zelf eruit moet halen wat hij erin ziet. Het grappige daarvan is ook dat je soms reacties krijgt waarvan je denkt: had ik dat in dat boek bedoeld? Maar als die lezer dat vindt, prima.’
Heb je al lezersreacties gehad op Dagen van schaamte?
‘Ja, ik krijg behoorlijk wat mails van lezers die zeggen: “Wat goed dat dit boek geschreven is. Wij hopen dat het mensen wakker schudt.” Het maakt me blij dat dat gebeurt.’
Geeft succes extra druk of juist extra vertrouwen?
‘Het geeft niet extra vertrouwen, was dat maar waar. Hoe ouder ik word, hoe minder vertrouwen ik heb. Dat heeft ook te maken met het feit dat ik de lat steeds hoger leg. Maar dat houdt je scherp, want gemakzucht is heel gevaarlijk.. Ik heb ook altijd als een boek af is het gevoel dat dit me niet nog een keer gaat lukken. Maar dan dient een nieuw idee zich aan en verdwijnt dat pessimisme totaal.’
Wat is het leukste en het minst leuke aan schrijver zijn?
‘Het leukste is natuurlijk gewoon het schrijven op zich. Het bezig zijn met taal. Ik vind een verhaal verzinnen altijd moeilijk, maar ik verheug me enorm op het schrijven zelf.
‘Ik kan eigenlijk niets bedenken om als minst leuke te noemen. Ik denk dat het voor mijn omgeving vervelender is dan voor mij. Ik ben er wel, maar ik ben er niet. Een aantal maanden gedraag ik me niet heel sociaal en ben ik verstrooid. Ik denk dat dat voor andere mensen soms lastig is.’
Vind je het leuker om kinderboeken of volwassenenboeken te schrijven?
‘Ik heb niet echt een voorkeur, maar op een gegeven moment heb je zo veel onderwerpen gebruikt dat je het gevoel krijgt dat je misschien voor kinderen een beetje bent uitgeschreven. Dat is jammer. Ik heb de laatste paar jaar nog wel een paar kleuterboeken geschreven. Voor kinderen schrijf je speelser. Bij volwassenen mag je meer. Je woordenschat mag je volledig aanspreken en je kunt andere onderwerpen aansnijden.
‘De thrillers zijn een klein beetje per toeval ontstaan. Ik heb jaren scenario’s en liedjes voor een kindertelevisieserie geschreven. Dat lag een seizoen stil. Ik begon mijn werkkamer op te ruimen en kwam een map tegen met ideeën. Ik vond een idee dat ik ooit ook tot kort verhaal had uitgewerkt. Dat las ik en dacht dat ik het zou kunnen uitbouwen tot een boek. Dat werd De stille zonde, mijn thrillerdebuut. Ik zie mezelf nog zitten in de tuin met een schrijfblok en een pen. Toen besefte ik: voor volwassenen schrijven is ook heerlijk.’
Beeld: Tessa Posthuma de Boer
Boekgegevens
Lieneke Dijkzeul, Dagen van schaamte, Ambo|Anthos uitgevers, 254 pagina’s, ISBN 978 90 263 3715 4 (€ 18,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2017
