Nederlands als poort naar Afrika is ‘een boek dat laat zien dat Nederlanders en Vlamingen in hun eigen taal veel meer te weten kunnen komen over Zuid-Afrikaanse culturen dan ze vaak beseffen. Want ons en hulle: ons verstaan mekaar.’
Vanuit dit streven hebben journalist en historicus Bart de Graaff en vertaler Riet de Jong-Goossens verslag gedaan van hun reis door Zuid-Afrika, die hen voerde langs inwoners van verschillende afkomst. Deze verslagen zijn aangevuld met werk van bekende en minder bekende Zuid-Afrikaanse schrijvers, dat zowel in het Afrikaans als in het Nederlands in het boek is opgenomen. Dit is een goede zet, want zo kun je kennismaken met de originele teksten van auteurs als Marlene van Niekerk, Hennie Aucamp en Ronelda Kamfer zonder je meteen verloren te voelen. Het is natuurlijk het leukst om je te laten meevoeren op de klanken van het Afrikaans, maar mocht je er echt niet uitkomen, dan kun je altijd op de pagina ernaast naar de vertaling kijken.
Zuid-afrika is een land dat een onophoudelijke stroom aan verhalen voortbrengt. achter werkelijk elke plaats- of achternaam schuilt een geschiedenis. Het land is altijd een thuis geweest voor ontelbare volkeren: Boesmans, namas, Korannas, Boeren, engelsen, Basters, Griekwas, Hottentotten, Mantatijnen, Zoeloes. Zwart, wit, bruin, geel. Het is interessant om te lezen over de eigen vertelcultuur van elk volk: ‘Mensen die jaartallen noemen zijn buitenstaanders. nama-vertellers noemen geen jaren.’
[quote]‘So wil ek leef. Als een vogel. Ek wil nie anders leef nie.’[/quote]
De auteurs tekenen het leven op in afgelegen dorpjes, van vroeger en nu. Het zijn heftige verhalen over varkensslachtingen, armoede en rondtrekkende bevolkingsgroepen, over mensen die ten prooi vallen aan Swartkoors, over Boeren die inheemse volkeren verdrijven, over apartheid en slavernij. ook gaat het over het belang van de natuur voor inheemse volkeren, over boze geesten, over legenden waarin de wind van man tot vogel transformeert. Mooi is het gesprek met een dagga rokende Boesman die vertelt over zijn vogelvrije levensstijl: ‘So wil ek leef. als een vogel. ek wil nie anders leef nie.’
Deze intieme portretten zorgen ervoor dat er zelfs voor mensen die Zuid-afrika goed kennen nog veel nieuwe informatie te ontdekken valt. Het boek eindigt met een verhaal van Hennie aucamp, over een ontmoeting met een zwarte jeugdvriend, die pijnlijke vragen stelt: ‘Hoekom, Hennie Aucamp, het julle die ding nie stopgesit nie?’ Die ding is natuurlik apartheid. Ek voel diep teneergedruk, maar waag nie ’n antwoord nie.
Zulke krachtige taal is voor iedereen te begrijpen.
Boekgegevens
Bart de Graaff en Riet de Jong-Goossens, Nederlands als poort naar Afrika, uitgeverij Scriptum, ISBN 978 90 559 4926 7 (€ 16,00)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2014.
